ĐỌC THƠ FRANCOIS CHENG程
Mùa hè này,sau mấy tuần quanh quẩn các quán sách ở quartier Latin tôi sưu tập được một mớ sách báo Pháp, cũ có mới có,trong đó có thi phẩm A l’Orient de tout, Gallimard,2005 do Francois Cheng tuyển chọn các bài thơ ông sáng tác bằng tiếng Pháp từ hơn hai thập niên qua. Là một học giả uyên thâm về thi phú Trung Hoa, họ Tŕnh đồng thời cũng là thi nhân đắm ch́m trong tư tưởng Á Đông như một đạo sĩ ngao du giữa đất trời và chuyện tṛ cùng vạn vật, không khác Vương Duy hay Tô Thức thuở nào…
Vài bài thơ dịch sau đây sẽ mở ra vũ trụ thơ của F.Cheng, một vũ trụ không xa lạ lắm với bạn đọc VN, những người
từng chia xẻ minh triết Tam Tài:Thiên-Địa-Nhân hay Vạn Vật Nhất Thể., và cũng đang đứng trước mối đe dọa bị thất lạc cội nguồn.
CHÂN PHƯƠNG
Đá đẩy cây
Cây hút đá
Ṿng tṛn nối lại
Liên minh đất trời
Ṿng tṛn mở làm mới
niềm bí ẩn ba mặt
Đây dưới bóng râm
Là vương quốc
Chốn tọa lạc cho người
Sau một kiếp lang thang
*
Cẩm
trơn láng dưới xúc giác
cam chịu trăm ngh́n ve vuốt
Trong suốt với chính ḿnh
mi vuốt ve chỉ một giấc mơ:
Vầng trăng lẻ bóng
trên mặt hồ đơn chiếc
nơi ngỗng trời cất cánh
Bay về vô tận
mở ra trong mi thăm thẳm
*
Mi c̣n nhớ ḷng nôi xưa
Ṿng quay lửa chu kỳ tinh tú
Dục vọng điên rồ muốn lội muốn bay
Xuyên bao băo táp chẳng chịu nguôi
Đến bờ băi này chung cuộc
Nơi mi tấp vào ḥn cuội giữa sỏi cuội
Kể từ đây hoàn toàn phó mặc
cho lũ thủy triều lồng lộn không thôi
Như đứa trẻ mồ côi thất lạc
khóc ̣a khi nghe mẹ gọi
*
Ngọn đồi vung tṛn
--- khoảnh khắc nghỉ ngơi
của các rung động địa chấn
Bầu vú dục vọng
được ánh tà huy phớt qua
rồi không mấy chốc hoá ra
sương khói
của triền miên nuối tiếc
*
Sẽ làm chứng
cho đến chung cuộc
Các bia đá do người kê dựng
bên bờ ruộng nương
giữa ḷng phế tích
Làm chứng
cho bao hiển hách hoài công
cho những tang tóc không ngừng
cho cái thế gian đồi bại
Cho đến chung cuộc
đến lúc chẳng c̣n ai
để mà giải mă
mớ dấu hiệu khắc ghi này
*
Thung
nơi họ sống rồi chết
tương tự cái bát cũ sứt mẻ ăn chẳng đủ no
Trên ngưỡng
chiều chiều họ nín câm
biết chẳng c̣n chi để nói năng
và mọi thèm muốn đă cạn nguồn
Khiêm nhường họ nâng cái bát cũ của ḿnh
về hướng các v́ sao luôn luôn trôi qua
về phía đám vàng anh không c̣n trở lại
*
Nói lên đi những ǵ từ trong mi.
Nói tất cả những ǵ nâng mi
Lên trên mọi sự t́nh cờ.
Thế gian chờ được lập ngôn,
Và mi đến với đời chẳng qua để nói.
Đă tặng cho mi cả tiếng lẫn lời:
Thế gian cùng thần chú của nó.
VÀI NÉT TIỂU SỬ
Francois Cheng sinh năm 1929 ở Trung Quốc , học đại học tại Nam Kinh rồi sang Pháp năm 1949 học tiếp ở Sorbonne và École Pratique des Hautes Études. Sau đó ông nhận
chức giáo sư tại Học Viện Quốc Gia về Ngôn Ngữ và Văn Minh phương Đông (Institut
National des langues et civilizations orientales).
Trong thập niên 60 ông có mấy thi phẩm Trung văn in tại Đài Loan và Hương Cảng,và ông bắt đầu dịch các nhà thơ Pháp như Hugo, Char, Michaux…Tác phẩm đầu tiên ông
viết bằng tiếng Pháp là một chuyên khảo về thơ và thi học Trung Hoa, L’Ecriture Poé-
tique Chinoise, Seuil,1977. Tập thơ đầu tay ông sáng tác thẳng bằng Pháp ngữ là quyển
De l’Arbre et du Rocher, Fata Morgana, 1989. Từ đó đến nay ông đă xuất bản tất cả là
10 thi tập ở Pháp. Ngoài ra ông c̣n trước tác nhiều sách về hội họa và mỹ học Trung
Hoa như Vide et Plein, Seuil,1979; Souffle-Esprit, Seuil,1989; Cinq Méditations sur la
Beauté, Albin Michel,2006;….
Francois Cheng (Francois Tŕnh) được tặng Giải Thưởng Lớn về Pháp Ngữ ( Grand
Prix de la Francophonie) năm 2001 và trở thành hàn lâm viện sĩ của Académie Fran-
caise vào năm 2002. Ông cũng là tác giả gốc Á đông đầu tiên được nhận vinh dự này.