BẨY TRÍCH ĐOẠN MÙA XUÂN MẦU CAM

 

Mùng Một.

Chưa bao giờ đă có, và cũng sẽ chẳng bao giờ nữa, một mùa như thế. Nó ập đến (hay là giáng xuống?) đột ngột, khối kẻ chưa kịp chuẩn bị đối phó. Đêm trước Bà đă vật vă, trở ḿnh suốt, nhưng chỉ ngỡ già, khó ngủ, thế thôi; chẳng ai ngờ ấy là đêm cuối cùng của mùa Đông. Giao Thừa, người ta nghe tắc kè chép miệng bẩy lần, sau đấy, thoang thoảng một hương lạ; đúng hơn, một thứ ǵ đó tựa như pha trộn giữa mùi phân và nước tiểu, mùi nước hoa rẻ tiền, và mùi trăm thứ bà dằn thiu mốc lưu cữu. Rồi, khi thiên hạ vừa kịp chui ra khỏi cơn mê mùa Đông th́ nó đă sừng sững đấy. Mùa! Vo dvore uzhe stoit Vesna. Stenoy. Vot tak!

Bố, hoá ra vẫn là người mẫn cảm nhất. Chẳng hiểu ông ấy quan tâm đến mùa màng tự bao giờ; măi đến quá nửa đêm trước c̣n ngáy như gào, sớm hôm sau đă bật dậy, mắt nhắm mắt mở: Cờ đâu? Ông gắt. Mẹ cuống quít bới trong tủ, trong rương, trong chạn, - mọi nơi. Hết đời cũng chưa bỏ được cái thói bừa bộn. Lại gắt. Thôi, đưa cái khăn ăn đây tôi. Ông giật phắt vuông giẻ mầu cam đầu chạn, tất tả bước ra đường. Mẹ không kịp cả nhắc với theo: Ḱa, cái dây khoá quần! như bao lần. Ông ấy đến thẳng quảng trường, leo lên cái bục quen thuộc, buộc một góc cái vuông giẻ lên micro, rồi không để mất một giây, đi thẳng vào bài diễn văn chào Xuân. Chưa bao giờ đă có, và cũng sẽ chẳng bao giờ nữa, một bài như thế. Một bài ra bài. Mùa!

Pháo chửa dứt, tiếng nổ c̣n inh tai, khói c̣n khét lẹt, Mẹ đă bảo: Thôi, bà vào trong; ngoài này c̣n để khách khứa người ta đến bây giờ, bà nằm chả tiện đâu. Rồi gọi: Cậu đem chơng của bà vào giúp tôi, nhá. Bà dân dấn nước mắt, song vội lau ngay, v́ Mẹ lại bảo: Mùa Xuân rồi, phải vui. Bà bỏ chơng, xuống đất ngồi, tựa lưng vào tường, thở: Xuân đến thật, hử con? Hai mắt Bà nhọc quá, và buồn quá. Bà trông ra quảng trường, nhợt nhạt; ở đấy, Bố, vừa kịp hoàn tất phần nhập đề, đang gầm lên lần thứ nhất: Cuộc Xống là hài hoà, luôn luôn đi lên ... Mùa Xuân, nói đại thể, là vui! ... C̣n cái khoá dây kéo quần cũng vừa kịp trễ một quăng trên đường đi xuống, và đang rung lên bận rộn theo từng nhát chém điệu nghệ của diễn giả, vào không khí ...

Mẹ cho khiêng tất cả các chậu cây ra đầu hè. Nu! Pust rastsetut vse tsvety Vesny! Nào! Hăy để cho tất cả các hoa Xuân nở ra xem nào! Bà run rẩy, lùi vào: Có lẽ tôi không qua khỏi mùa này. Mẹ lườm: Chỉ được cái nói gở.

*

Mùng Hai.

Gần trưa, Cậu đă khăn gói xong. Mẹ chặn lại ở cửa sau, cố khẽ giọng:

Cậu đi đâu?

Suỵt. Chị biết rồi, đừng hỏi. Để yên tôi đi.

Chả c̣n chỗ nào là mùa Đông nữa đâu. Đừng có mà xuẩn. Cậu muốn di hoạ cho cả cái nhà này chắc?

Tôi chẳng muốn ǵ hết. Dù thế nào tôi cũng phải đi. Lần trước, bố đă không qua khỏi, chị biết rồi. Lần này, tôi cũng thế thôi. Xuân với chả xiếc. Để rồi xem, mấy chậu kiểng của chị sẽ nở ra cái ǵ.

Mặc xác tôi, cậu khỏi nhiều lời. Cậu chỉ biết cậu. Hèn lắm. Thôi, xéo đi đâu th́ cứ việc. Nhưng phải hiểu, đừng có mà quay về cái nhà này, rơ chưa?

Đủ rồi, tôi đi. Chào mẹ giùm tôi. Bảo mẹ tôi đi buôn.

*

Mùng Ba.

Mùa Xuân đă đẩy Bà cùng cái chơng lùi xuống nhà dưới. Nó đi buôn thật, hử con? Nó có biết ǵ mà buôn? Mỗi bận đi nằm Bà lại đờ đẫn hỏi. Nom Bà càng nhọc và buồn. Tết nhất ǵ thật rủi. Mẹ bảo. Khách khứa chả có lấy một mống thế này. Mẹ th́ khéo lo, chứ có ai đến thật, Mẹ cũng không thể tiếp: Câu Lạc Bộ Những Người Yêu Mùa Xuân (c̣n gọi là Hội Yêu Xuân) đă khẩn trương gửi giấy mời họp từ hôm qua; Mẹ chỉ kịp cắp cái nón lá, với cái cặp, rồi sấp ngửa đi. Ra cửa, c̣n dặn: Con gái lo cơm nước, nhá. Để phần bố, rồi bà cháu liệu mà ăn trước đi. Mẹ cũng lại khéo lo, chứ Bố nào có được thư thả lấy một chốc để ghé về uống ngụm nước? Đă hơn hai ngày đêm c̣n ǵ! Vâng, Bố, diễn giả, đă mặc nhiên gắn chặt tồn tại ḿnh với cái bục lẫn cái micro ấy mất rồi, ở đấy, toàn thân đỏ gay, ông đang phùng mang trợn mắt, nện những nắm đấm quyết liệt vào không khí, trong lúc sửa soạn gầm lên lần nữa cái điệp khúc kinh khủng: Cuộc Xống là hài hoà, luôn luôn đi lên, ... Mùa Xuân, nói đại thể, là vui! ... c̣n cái khoá dây kéo quần th́, lẽ cố nhiên, vẫn chả biết làm sao hơn là tiếp tục nhích thêm một quăng, trên đường đi xuống, và cứ rung lên bận rộn ....

Bà vẫn sợ nhất mùa Xuân. Phải. Mà trên hết cả là cái quảng trường: Trông ra đấy, Bà chẳng thấy diễn giả nào, hay nhà hùng biện nào hết, cũng chẳng nghe bài diễn văn mà gió cứ bứt về từng trường đoạn một. Không. Bà chẳng thấy ǵ hết; trái lại, trước mắt Bà, ở chỗ ấy, chỉ độc một h́nh ảnh Ông ngày trước, treo đong đưa lơ lửng trên cái cột (chỗ cái loa bây giờ), ḿnh phủ một tấm vải thậm thượt mầu cam, bên dưới là đôi ủng, đă ướt sũng phân cùng nước tiểu. Ấy là chuyện bẩy năm trước, vào một mùa Xuân hụt nọ. Chúa Xuân đă treo ông lên đấy. Bà vẫn bảo. Để thị uy, trước khi bỏ đi. Bẩy năm, Bà hầu quên; song lúc này, chả muốn cũng cứ nhớ lại. Mà tệ hơn, gió thốc lên từng đợt từ quảng trường, hôm nay, chỉ đem về cho Bà rặt cái mùi ướt sũng ấy của một mùa Xuân hụt. Giời ơi! Chúa Xuân! Bà thảng thốt, như rên. Mỗi bận thế, cháu gái lại chạy lên, từ bếp: Bà cần ǵ không? Bà nhợt nhạt: Sao ở đây cứ nghe cái mùi ấy, hử con? Cháu gái chép miệng: Vâng. Thôi để con thắp thêm hương bàn thờ ông. Phải một lát, Bà mới nhớ sang việc khác, và ngồi lên, đờ đẫn: Nó đi buôn thật, hử con?

*

 Mùng Bốn.

Mẹ, vậy mà không tận tụy với Mùa bằng Bố, mặc dù luôn nói: Đi họp Xuân cứ vui như đi trẩy hội ấy. Mỗi ngày Mẹ ghé về hai bận. Thường th́ câu đầu tiên: Ở nhà có khách chứ? Con gái lầu bầu: Không. C̣n câu thứ nh́: Sao bà không ăn ǵ cả thế? Trông Mẹ chả mấy vui.

Hôm nay, khác: Mẹ về, hào hứng: Cả một tủ lạnh to đùng, được khuân ́ ạch theo về. Một cái tủ lạnh, thành quả của những mùa Đông nảo nào, mặc dù hơi cổ lỗ sĩ, cửa và một chân đă rụng rời bải hoải, đóng mở phải hết sức gượng nhẹ. Nhưng mà, không thể phủ nhận ư nghĩa trọng đại của nó: Công lao họp hành của Mẹ những ba hôm đấy, không đùa. Một cái họp ra họp. Vui cứ như đi trẩy hội ấy. Mẹ hào hứng, tiếp: Tôi sắp chính thức làm Thư Kư Câu Lạc Bộ đấy. Chả là người ta ai cũng tín nhiệm ḿnh cả, không từ chối được.

Cái tủ, sẽ kê ở nhà ngoài, chỗ hôm trước c̣n là chơng Bà. Sẽ chất chứa vào đấy đủ mọi báu vật: Gương lược kim chỉ phấn sáp xà pḥng nước hoa dầu nóng dầu hôi hồ dán giấy vụn giẻ vụn bản thảo Bố tiêu tỏi ớt đường muối mắm dưa cà khô mẻ ...: Non một nửa thế giới! (Cái chạn, thế là thất nghiệp) Từ nay, Mẹ phải ghé về ngày đến ba bận mất. Để chiêm ngưỡng. Bố mà nom thấy th́ phải biết. Lại chẳng ngă ngửa ra ấy à?!

*

Mùng Năm.

Măi đến mùng Năm các chậu cây của Mẹ mới khởi sự ra hoa. Song, không phải hoa thật, mà hoa giấy. Mẹ đă có sáng kiến bảo con gái lấy giấy, cắt, dán lên các cành. Cũng không biết làm sao hơn, bởi lẽ đă dăm hôm nay, chịu, khắp nơi chả đào đâu được một cái hoa thật. Mẹ đổ lỗi cho Cậu: Tại cậu mày. Mới mùng Hai đă khéo rủa. Chỉ nhọc con gái, phải cắt, dán luôn tay, Mẹ có nhà hay không có nhà. Mẹ nhớ mua thêm giấy mầu nào khác đi, nhá. Trước lúc Mẹ đi trẩy hội, con gái có dặn. Cứ ba mầu này măi trông phát sốt được. Nhưng Mẹ bảo không cần. Dào, chỉ vẽ. Thế cũng tốt rồi. Bố thích thế. Mà thật, Bố (và có lí ǵ Mẹ th́ lại không?) chỉ vừa mắt có ba mầu này: Đỏ, Cam, và Vàng.

Đến trưa, tất cả các chậu kiểng của Mẹ đă rộ hoa mặc dù, cố nhiên, chỉ độc ba mầu nóng nhất, ba bước sóng dài nhất trong giải quang phổ của bức xạ mặt trời. Để cho thập phần hoàn hảo, Mẹ đem nước hoa rẩy lên hết thẩy. Kết quả, là cả nhà đă nhanh chóng sực nức một mùi nước hoa rẻ tiền.

Từng này đă đủ chưa? Con gái hỏi. Chưa. Cứ dán nữa vào! Ư Mẹ muốn các cành phải chi chít hoa. Mà mày cứ hát cái ǵ thế, hả con điên? Cái nhà này phải ra ăn mày cả chỉ v́ ba cái bài hát ấy của mày, mày mới vừa ḷng, phỏng? Con gái xụ mặt, song vẫn không chịu thôi ư ử trong mồm. Nó th́ cứ thế, chỉ thích mấy bài t́nh ca ẽo ợt của mùa Đông. Mẹ sắp là Thư Kư của Hội đến nơi, con cái trong nhà phải ư tứ chứ! Mẹ lại lườm một cái.

Chiều tối, Bà vẫn không khoẻ hơn. Bị mắc kẹt giữa hai thứ, - mùi ướt sũng từ một mùa Xuân hụt và mùi nước hoa rẻ tiền, Bà kiệt lực, có lẽ. Sao bà không chịu ăn ǵ cả thế? Mẹ hỏi, nhân khi ghé về bận thứ hai trong ngày. Nó có biết ǵ mà buôn? Bà lại trả lời một nẻo. Nó có bảo bao giờ về không, hử con? Lần này, rất tiếc, Mẹ không kiên nhẫn nữa: Thôi, bà đừng nhắc. Cậu ấy xem như không có trong cái nhà này. Trong khi bao nhiêu người khác đây, - con, nhà con, cháu, - sao bà chả hỏi? Có ai bỏ mặc bà? C̣n cậu ấy, nói ra th́ xấu hổ, chứ thật, có nuôi được bà lấy bữa nào không? Dù sao, Bà cũng chẳng nghe hết câu, chỉ run rẩy, lùi vào chơng, đờ đẫn nằm xuống. Th́ đấy, Mùa!

*

 Mùng Sáu.

Im lặng. Cái loa trên quảng trường bỗng ngưng bặt: Bố, đă bất tỉnh nhân sự, sau một trường đoạn hùng hồn nhất, đẹp nhất: ... Mùa Xuân, thế, ai mà chả yêu? Nắng th́ hồng này. Không khí th́ ấm áp này. Cây cối th́ đâm chồi nẩy lộc này. Hoa th́ đua nở này. Phải, tôi nhắc lại, muôn hoa! ... Đây, ong bay vù vù, kiếm mật. Đó, bướm nhởn nhơ khoe áo sặc sỡ thắm tươi. Mùa Xuân là mùa mọi người thương nhau, lo cho nhau, ... cùng nắm tay nhau đi trẩy hội, đi phố, ... Ăn th́ ngon, nhá? Mặc th́ đẹp, nhá? ... Ai nỡ chẳng yêu Xuân? ... Và, cố nhiên, không thể bỏ qua không gầm lên cái phần quan trọng nhất: Cuộc Xống là hài hoà, luôn luôn đi lên, đi lên, ... Mùa Xuân, nói đại thể, là vui!

Một bài ra bài! Tuy nhiên, diễn giả th́ đă bất tỉnh rồi. (Dễ thường phải vậy: Từ trên đỉnh cao của nghệ thuật này, người ta sẽ vừa hoảng sợ, vừa tự thán phục sâu sắc đến độ có thể ngất đi được!) Vâng, Bố, nằm vật nửa người trên diễn đàn, cạnh cái micro, mắt trợn ngược, râu ria tua tủa (đă không cạo từ mùng Một), trên vành tai có một con ruồi đậu, đăm chiêu và láo xược, c̣n bên dưới th́, ô là la, cái khoá dây kéo quần đă đi gần hết lộ tŕnh; lúc này nó tạm nghỉ ngơi, và bắt đầu để ngỏ trước gió Xuân một mảng quần đùi mầu cam (cái quần Mẹ mới may từ cùng một đoạn vải với vuông giẻ mà ông đă giật phắt ở đầu chạn và hiện th́ đang phấp phới dưới cái micro).

Mẹ, đang ngồi cắt, dán, với con gái ở nhà ngoài, năy giờ trông ra quảng trường, hết sức tự hào: Một tài năng, rơ ràng là lớn, lại th́nh ĺnh đi ra từ ngôi trường, cũng không hề nhỏ, là cái giường c̣n nóng hổi của bà. Con gái! Mẹ xởi lởi. Từ mai con cũng phải đi họp với mẹ mới được. Nhà ta, ai cũng trông vào, phải làm gương, con ạ. Với lại, người ta tham gia vào Câu Lạc Bộ của mẹ ngày một đông; chỉ riêng hôm nay, con biết không, đă đăng kư thêm được bẩy người vào danh sách đấy! Song, con gái chả buồn ừ hử, nó c̣n đang bận ư ử một bài t́nh ca ẽo ợt nào đấy, của mùa Đông.

Giời ơi! Chúa Xuân! Cũng lúc này, Bà lên cơn mê sảng đầu tiên. Khi Mẹ và con gái chạy xuống nhà dưới, Bà đang trông lên xà nhà, nói một ḿnh: Ông ấy vừa đến, bảo tôi sẽ không qua khỏi mùa này. Cháu gái nắm lấy tay Bà, lắc: Bà ơi! Bà nói ǵ thế? Song, Bà giật ra: Để yên tôi kể nào! Ông ấy nom cứ như Đông Phương Bất Bại vậy; diện xiêm y mầu cam và thêu thùa, công phu th́ kinh người: Một tay khung thêu, tay kia cái kim bé tí, đương đầu với bao nhiêu là cao thủ. Ấy thế mà hôm nay, ông ấy bảo tôi phải chết. Giời ơi! Bà khóc. Mà tôi có phải là cao thủ ǵ đâu cơ chứ? Mẹ: Tại bà không chịu ăn uống ǵ cả đấy!

*

Mùng Bẩy.

Mùa, thế là lại đẩy Bà cùng cái chơng lùi xuống tận một góc bếp: Bà tiêu, tiểu, không chủ động nữa. Mùi nước hoa rẻ tiền, nay phải tăng cường gấp đôi từ các chậu kiểng chi chít hoa ba mầu nóng, ba bước sóng dài nhất trong giải quang phổ bức xạ mặt trời của Mẹ, để ḥng át đi cái mùi ướt sũng mà bây giờ chả riêng ǵ Bà mới cảm nhận được từ một mùa Xuân hụt, trái lại, cả nhà, - Mẹ và con gái, cũng có thể nghe ra rơ ràng hiện thực khách quan. Không chỉ thế. Cái tủ lạnh: Từ đầu hôm, non một nửa thế giới, chất chứa trong đó, được phủ đều một lớp mỏng trắng nhờ, và sáng nay, từ tờ mờ, cũng đă kịp đưa ra một mùi chẳng vừa: Mùi trăm thứ bà dằn thiu mốc lưu cữu. Mẹ, để cứu văn, đă phải động năo; thay v́ gương lược kim chỉ phấn sáp xà pḥng nước hoa dầu nóng dầu hôi hồ dán giấy vụn giẻ vụn bản thảo Bố tiêu tỏi ớt đường muối mắm dưa cà khô mẻ ...., th́ nay đổi lại: mẻ khô cà dưa mắm muối đường ớt tỏi tiêu bản thảo Bố giẻ vụn giấy vụn ...., - chẳng hạn. Dù sao, chưa kết quả nào được ghi nhận hết. Thế, đành phải cho nó lánh tạm xuống bếp, ở một góc, đối diện chơng Bà. Kẻo nhỡ khách khứa có ai người ta đến. Bao giờ Mẹ cũng khéo lo, thế thôi.

Bà, bây giờ, bị phong toả giữa ba cạnh của một tam giác mùi (các mùi đă tiên cảm được ngay từ khoảnh khắc thiêng liêng của Giao Thừa). Nhưng không khóc, cũng không rên lên thảng thốt nữa; chỉ th́ thào (trước lúc Mẹ đi trẩy hội), mắt vẫn không rời xà nhà. Nó không về, hử con? Không bao giờ về nữa à? Mẹ lắc đầu, đi t́m cái nón lá với cái cặp. Ở nhà, mày phải cố ép bà ăn một tí ǵ đi. Rồi nhớ rẩy thêm nước hoa lên mấy cái chậu cho mẹ. Xong, đội nón, cắp cặp, xấp ngửa đi. Con gái xuống bếp: Bà phải chịu khó ăn lấy một miếng, bà nhá. Nhưng Bà vẫn chỉ trông cái xà nhà. Không. Bà không đói. Chỉ tội nghiệp nó. Nó không về nữa đâu, con ạ. Chúa Xuân đă bắt nốt nó rồi. Cháu gái ngồi thụp xuống cạnh Bà, sợ hăi: Bà ơi, bà nói ai thế?

Chỉ măi đến chiều, con gái mới hiểu. Mẹ về, quẳng một mẩu giấy lên bàn: Khốn nạn! Rồi ngồi phịch xuống ghế, hậm hực. Đúng là nó di hoạ cho cả cái nhà này chứ! Mẩu giấy, của một cha căng chú kiết nào không biết, vừa nhắn về. Tin Cậu: Đă chết. Cách xứ sở của mùa Đông bẩy dặm. Mẹ bảo: Đừng để bà biết. Nhưng con gái: Con nghĩ, bà biết rồi. Mẹ thừ người, một lát lại nh́n mẩu giấy: Thế là hết Thư hết Kư. Rơ công cốc. Ai người ta tín nhiệm nữa. C̣n cái tủ lạnh, không khéo cũng phải đem trả đến nơi. Th́ đấy, mùa Xuân (không như lời Bố ): Người ta hay giận. Mà giận dai.

Mẹ! Có phải đi gọi bố? Con gái hỏi. Không! Mẹ vẫn ngồi, thừ người. Để làm ǵ chứ? Bố chả cần đâu. Mà Mẹ lần này đúng: Bố, đă vùng dậy rồi, tự nảo nào, và đang trong tư thế sẵn sàng. Con ruồi th́ đă hốt hoảng vụt bay, c̣n ông ấy, chỉ cần một cái dặng hắng, là xong, không để mất thêm một sát na, lao thẳng vào bài diễn văn đang bỏ dở. Vẫn một bài ra bài! Chỉ khác ở chỗ, cái khoá dây kéo quần giờ chả phải nhích đi đâu nữa hết: Nó đă rơi vào toạ độ chết, dưới mảng quần đùi mầu cam, mặc dù, lẽ cố nhiên, lại rung lên hết sức bận rộn ...

Tối. Mẹ cắp cặp lầm lũi đi rồi, Bà mới tắt nghỉ. Ở góc bếp. Mùa, cuối cùng, đă đẩy Bà ra khỏi ranh giới của tồn tại. Mà cũng là ra khỏi ṿng kiềm toả của cái tam giác ba mùi. Bà xin lỗi. Giọng Bà khẽ, cháu gái phải cúi gần sát. Hai mắt Bà nom nhọc quá và buồn quá: Bà có lỗi với tất cả. Xin lỗi tất cả. Rồi đi, lặng lẽ. Tiễn Bà, là cả một điệp khúc long trọng của Bố, vang dội trên quảng trường đă sẫm lại trong tối, lẫn với tiếng pháo Xuân bỗng rộ. Cuộc Xống là hài hoà, luôn luôn đi lên, đi lên ... Mùa Xuân, nói đại thể, là vui! ... Và, cả tiếng con tắc kè, ở đâu đó, lại chép miệng bẩy lần, lạc lơng trong không ...

Vesna. Ni kogda ne bylo by, da i ni kogda ne budet odnoy drugoy, pokhozhey na etu zhe. Da! Vâng. Phải vậy không, chưa bao giờ đă có, và cũng sẽ chẳng bao giờ nữa, một Mùa như thế?!

Bùi Hoằng Vị

(05-07/95)