Kẻ có trách nhiệm
Lần đầu tiên tôi gặp anh trong một vụ liên quan đến việc thành lập nhà hát : từ giữa cánh gà một người nhảy bổ ra túm phắt lấy bàn tay tôi, bắt, lắc, đầy hưng phấn
-Ô! …xin lỗi...xin lỗi …nhưng tôi chỉ có một phút… tiếc quá!…
- Ơ!... Không sao – tôi an ủi - tôi có việc ǵ với anh đâu. Anh nhầm tôi với ai ?
- Ô! Thế… ông không t́m tôi? Pardon. Ông biết đấy, khi đầu ngập ngụa hàng đống việc…Tôi là Ezesez. Ông hiểu chứ? tôi không chịu nổi…trách nhiệm…ông có tin không… việc này không hợp với tôi. Nhưng giao phó cho ai bây giờ?
Một nhân vật phụ đi lướt cạnh chúng tôi, anh ta gọi với theo
- Ê! T́m tôi?
Người này quay lại.
- Ông cần ǵ?- người này ngơ ngẩn - tôi mang găng đến cho ngài Ligeti
- Cho ngài Ligeti? Đang ở trong văn pḥng. Đợi tư, để tôi. Tôi cần nói chuyện với ông ta
Rồi anh quay sang tôi:
- Ông thấy chưa? Tôi đă bảo, không thể…Tôi không có thời gian, khổ thế….Lúc khác, lúc khác, nếu ông cho phép…Aurevoir, tạm biệt, nhá, đừng phật ư…
Anh ta biến mất, như một cơn gió lốc.
Tôi ngơ ngác: ai đấy? Người ta bảo không rơ lắm, sau, té ra việc của anh là đóng dấu vào những cái vé, trong văn pḥng nhà hát.
Lần thứ hai anh chủ động t́m.
Tôi đang ngồi giữa đống bạn bè trong quán cafe. Anh bước vào, cực kỳ trịnh trọng, có thể nói đầy ngờ vực cất tiếng chào bạn bè tôi, và th́ thầm vào tai tôi:
-Ông… có đủ một phút không?...Tôi cần nói với ông một việc quan trọng, cực kỳ cấp bách.
Tôi đứng lên và chúng tôi ngồi riêng ra một góc.
- Đầu tiên: vấn đề tế nhị - anh mở màn trang trọng - Tất cả những ǵ ta nói với nhau ở đây, ba ngày tới, ông không được hé răng với ai!
- Rất hân hạnh.
Anh nh́n quanh, ghé sát lại gần
- Nhá…thế này…nhưng ông không được nói với ai?
- Nếu anh không tin tôi th́…
- Tôi tin ông. Thế này nhá, tại đây, Budapest, có một công ty cực kỳ lớn sắp sửa bắt đầu…cực lớn, về điều này trước mắt tôi không thể nói hơn, v́ trách nhiệm cực lớn…Nhưng trước hết tôi cần biết về ông, chúng tôi có thể trông cậy ông về mặt đạo đức hay không, tức là tôi muốn nói, sự thỏa thuận đạo đức của ông, cái…cái hành vi con người của ông, nói thế nào nhỉ, cái sự hợp tác tinh thần của ông…
- Ừ,- tôi gật- sao nữa, về cái ǵ?
- Về điều này tôi chưa thể nói được! Tóm lại: chúng tôi có thể đặt tin tưởng vào ông?
- Nhưng kính thưa anh, về cái ǵ…
- Tin tưởng… có thể hay không? – anh nồng nhiệt kêu lên- đấy mới là vấn đề! đấy mới là quan trọng! Chính là ở chỗ ấy! và trách nhiệm nữa! Xin ông, trước hết là trách nhiệm! Hăy tin tôi đi! Tôi không thể tin ai hết, tự tôi cần chịu trách nhiệm. Tóm lại: Chúa phù hộ cho ông, cho ông, và đừng nói ǵ với ai hết nhé.
Tôi thề không hé răng với bất kỳ ai. Nhưng điều ngược lại tôi không dám hứa, bởi v́ nói cái ǵ và với ai mới được cơ chứ?
Hai tháng sau chúng tôi gặp nhau lần cuối.
Góc đại lộ Körút, trên vỉa hè quảng trường Oktogon, anh nghiêm trang cau mày nh́n làn giao thông chảy trên đường. Một đám đông quây quần xung quanh, v́ anh đang nói rất to
- Anh làm ǵ thế?- tôi hỏi
- Xin lỗi ông- anh trả lời nhanh như cắt, qua nửa vai, bằng sự lịch lăm trắng trợn của những kẻ vô cùng bận rộn- ông thấy đấy, đến một tích tắc tôi cũng không có. Cái sự sắp xếp này sẽ làm hỏng tất cả. Cần phải nh́n đi ngh́n hướng, để mọi việc xảy ra ổn thỏa. Đằng kia, cái xe ôtô kia…đúng rồi, thế, đi được rồi.
Anh ta vung vẩy chiếc đũa trong không khí, như một nhạc trưởng.
- Hai chiếc xe kia quay đầu! …Tốt…Cái tàu điện đối diện kia đứng lại, Ǵ thế này? Bây giờ đến lượt mấy anh lính…Aha, họ đây rồi. Họ đang đi đến, phía trước mặt. Này, các anh lính!...thôi được rồi, đi đi. Hê! Cảnh sát…Tốt! C̣n ngài, theo đúng tŕnh tự, ngài cần đợi dưới đèn kia ḱa…thôi được rồi…bắt đầu đi vào nề nếp… Đối diện, tầng bốn, tôi nh́n thấy một cô hầu buộc khăn trắng, đang nh́n ra cửa sổ…được rồi, tốt, tốt…Hai người đang đi ngược lại đây…một bà, và một người hầu đội mũ…Trên kia đầy mây…ánh sáng ban chiều…cứ thế! Tốt quá!...phía tay trái, trên các nóc nhà là mặt trời, khoảng hai mét…có thể nó đang xuống. Mặt trời đang xuống. Đúng thế.
Anh quay về phía tôi, thở phào, lau trán.
- Hú! Thưa ông! Không thể điều hành được…nhưng trách nhiệm…tôi không thể đưa cho người khác…khác đi là hỏng bét…
Có hai người đội mũ cứu thương đi đến gần.
- Ǵ? Mũ cứu thương? – anh gào lên – Tốt. Đưa họ tới đây.
Anh đến gần một trong số họ, và ra lệnh:
- Đúng thế. Các vị đi theo tôi đến Lipótmező, chuẩn bị nhanh lên. Chúng ta không có thời gian đâu. Đi thôi.
Rồi nhẹ nhơm, vừa xin lỗi anh vừa tạm biệt tôi.