MilanNgapNang-Nikonian

Tn mn v ngh

V mt nn du lch l đ

Milan ngp nng

 

dsc_0086

nh: Nikonian

Đă lâu lm ri, tôi có mt bui chiu ngi vi J., mt đng nghip ngưi B, thông tu, chân khp khing, nhưng chơi violon trác tuyt như Isaak Perlman. Trong bui chiu sm chp băo bùng đó, J. m máy hát hết công sut, cho tôi nghe bn cu hn Requiem ca Giuseppe Verdi, nhà son nhc Ư. Cái cm giác khi nghe nhng giai điu khn cu đy thng thiết, đau đn nhưng tràn đy hy vng vào s cu vt ca mt đng ti cao trưc nim hăi hùng ca s chết, tht l lùng và khó quên. Nht là khi chúng ḥa quyn vào mưa giông, vào ánh chp lp ḷe, trong tiếng sm vang rn ca mt cơn mưa mùa h. Khi nhng âm thanh cui cùng ca Requiem chm dt, điu bt ra ngay trong đu là mt câu hi: dân tc Ư là ai, hành tŕnh tư tưng ca h nhc nhn và chông gai đến mc nào? Đến ni mt ngưi con ca h, Verdi, có th viết đưc nhng tng ca hưng v Thưng đế, khc khoi, và thng thiết đến vy?

 

Khát vng tinh thn

Ch mt ln đến Milan, đng lng l trong ánh sáng m m ca Đi thánh đưng Duomo, trung tâm tinh thn ca th đô thi trang này, tôi đă l m hiu đưc điu đó. Duomo, ngôi thánh đưng mà Mark Twain gi là “ mt tác phm thi ca bng cm thch”, ngôi nhà th ln th ba châu Âu, sau thánh đưng thánh Peter Roma và thánh đưng ca thành ph Seville, đưc xây dng vào năm 1386, và ch hoàn tt cho đến năm 1813. Gn 500 năm, đ đ cho nhng ngưi th điêu khc tài hoa ngưi Italia, v lên đá nhng đưng nét tuyt tác và kiến to nên s vĩ đi ca mt kiến trúc ngoi tht vi tht nhiu chi tiết điêu khc hoa m. D.H. Lawrence đă tng gi là “mt thánh đưng bt chưc con nhím”, do nhng vách đá đy nhng tưng thánh tuyt m nhưng dày đc, trên nn nhng hoa văn lm chm và rưm rà ca các ha tiết Gothic. Tuy nhiên, không gian bên trong ca thánh đưng này th́ trái ngưc hn, bao la, sang trng, vương gi nhưng vn tuân theo nguyên tc ti gin. Nhng hàng ct đá khng l, chng đ cho 5 cánh ca thánh đưng vĩ đi, đ sc cha 40 ngàn ngưi. Trong không gian rng ln ca ngôi thánh đưng này, ngưi ta đă tính toán đ s cng hưng âm thanh đến mc ti ưu. Đ khi nhng giai điu thánh ca vang lên, dưi ánh sáng m o sau khi khuếch tán qua nhng tm tranh kính màu tuyt đp, ngưi ta d dàng hưng ḷng lên Thưng đế, Đng đưc tin là alpha và omega, khi nguyên ca s sng, tn cùng ca s chết. Phi chăng, Verdi cũng đă tng suy tưng như thế nơi chn này, khi nhng giai điu ca bn Requiem bt h đang bay lưn trong tâm thc?

Dân tc Ư, mà Verdi là mt đi din, t hn phi yêu s sng vô cùng, mi có th khc khoi, day dt v cái chết đến như vy?

Cuc đi tuyt đp

Trưc khi nhm mt chia tay cơi đi v́ mt cơn đau tim đt ngt, câu cui cùng ca b già Mafia Corleone ca Mario Puzzo là “đi đp quá”. La dolce vita, cuc đi tuyt đp, cũng là nếp nghĩ bt thành văn ca dân tc Ư. Tôi tin điu đó, ch trong 5 ngày ngn ngi lưu li Milan. Khác vi nhng đô th rc r ca châu Âu, Milan không có nhà cao tng. Kiến trúc ph, c đin vi nhng căn ph lin nhau, đ sc màu, đim xuyết duyên dáng bng nhng mái che nng đ, vàng, hay nhng chu hoa đ màu trưc hiên nhà. Dân Ư hnh phúc, khi đám đông quanh tôi đu tươi tn, khe mnh, hng hào, ni không ch rng r trên môi, mà c̣n lp lánh trong mt. Cái hnh phúc ca mt s đông ngưi, chng phi khó khăn ǵ mà không cm nhn đưc, dù mù tt v ngôn ng Ư.

Ch cn dăm bưc ra khi nhà th Duomo, ngưi ta đă lc li vào Galleria, trung tâm mua sm và đt tin cùa các nhà giàu mi ni ngưi Nga. Galleria đy p nhng hàng hóa thi trang, mà các thương hiu như Versace, Prada, Armani, Breil, Gucci, Dolce e Gabbana, Ferragamo, Furla…, mà t cái tên, đă nói lên tính cht hoàn m, tinh tế, chăm chút đến tng chi tiết. Vi giá c cao ngt ngưng, Galleria không phi ch toàn nhng k đi nh́n hay window-shopper, ch ngm cho tha cơn thèm. Galleria đông nght ngưi mua sm, lnh knh tay xách nách mang, hn h tiêu tin, khoái hot vi nim vui vt cht đy thế tc, như th ngày mai là tn thế và chng thng th nim vui mua sm đưc na.

La dolce vita, cuc đi tuyt đp, khi tri xanh ngăn ngt. Cái khí quyn ôn đi ca châu Âu mùa h, trong vt v́ ít hơi nưc, tán x ánh sáng đến mc ti thiu, đă làm cho tri dưng như xanh hơn, cao hơn. Đến ni mi khung h́nh hin ra trong kính ngm, dưng như luôn ly cái màu xanh tinh sch đó làm nn mt cách vô thc. Và dưi bu tri đó, nng đ chan ḥa, tinh khiết trên vn vt. Nng lp lánh qua tóc c già thư thái đc báo trong công viên. Nng ve vut làn da mn màng, nâu hng hay trng như tuyết ca nhng thiếu n đang ro bưc trên đưng. Nng lp lánh nghch ngm chiếu qua muôn ngàn lá non màu xanh ngc, làm cho l đưng cũng rng r lao xao hn lên dưi ṿm lá xanh chp tt y. Đi không đp sao đưc, khi ngưi ta là cư dân ca h Como, mt đim đến ca Milan và đưc xếp vào mt trong nhng h đp nht châu Âu. Sng Como, vi mt ngôi nhà trng tinh, soi bóng xung mt h xanh ngát, rng Alps quanh năm ph tuyết che bóng sau hiên nhà, đi qu là đáng sng. Làm sao ta có th chp mt tm h́nh bun bă, khi vn vt quanh ta, t cnh đến ngưi, đu hoan h và reo vui dưi ánh mt tri như thế?

Nh́n tri xanh, nng vàng chan ḥa c Ư, t dưng cht nh đến mt li tng ca ca mt ngưi Ư li lc vào thế k 12, St. Francis: “Cm t Thưng đế, v́ Ngài đă cho Anh Mt tri, đ tràn ánh sáng trên k bt lương, cũng như trên ngưi công chính”. Nn văn hóa thâm hu nào, đă nuôi dưng và h́nh thành mt t́nh yêu cuc sng đến mc đ cao nht ca thin đnh như thế?

La bella figura

H́nh dong đp đ, la bella figura, là mt chun mc ti quan trng ca ngưi Ư. Phi, thy tn mt, phi s tn tay nhng viên pha lê màu Murano, dưi bàn tay khéo léo và óc thm m ca ngưi th Ư, tr thành nhng kit tác m ngh vô song v kiu dáng, màu sc, tinh tế đến tng chi tiết nh mi hiu đưc cái chun mc này. Vi óc thm m vô đch như vy, ngưi Ư ăn mc đp và thanh lch. V́ ch cn mt vài vết bn trên đôi giy là đ đ phá hng mt giao tiếp xă hi. X s ca nhng thương hiu thi trang lng danh xng đáng đ ăn mc đp, v́ nhng la là, nhung gm đó không h đi chi vi nhng ngưi mc nó. Nhng ngưi Ư tôi thy trên đưng ch có hai loi: đp và không đp, không có ngưi xu. Như mt sân bóng khng l, đưng ph tôi qua Milan đy p nhng cu th Ư đp trai, đy nam tính, tóc đen nhánh, da nâu, ming rng cưi tươi đy nhc cm. Sánh cùng nhng bn sao đp đ ca tưng David này là nhng signora Ư đp mê hn vi làn da mn màng trng như tuyết, tóc đen nhánh như mun. Cái đp chết ngưi mà ta thưng gp trong nhng tp chí thi trang, dưng như đ ào ra mt cách hào phóng trên đưng ph Milan. Khiến cho ng kính ca tôi, nếu không v́ mt chút lch s ti thiu, đă phi dương lên chp bt, đy tham lam, háo hc. Hèn ǵ mà E.M. Forster, nhà tiu thuyết Anh, đă phi tht lên: “ngưi Ư, c̣n đp đ, tuyt diu hơn x s ca h”.

X s ca nhng thái cc

Chính nhng con ngưi h́nh dong đp đ đó, con cháu ca hai anh em sinh đôi, Remus và Romulus, đă làm nên cái gi là “s quyến rũ đi đi” (ch viết hoa ca tp chí Discovery: Eternal Seductress) đy cht Ư. Làm sao có th hiu đưc mt đt nưc, không có tài nguyên, bao quanh là bin c, tài nguyên ch toàn núi đá, có th sn sinh ra nhng thái cc cách bit đến thế? T mt Dante vi Thn khúc sang trng, đến mt Machiavelli lưu danh muôn thu v́ s phi đo đc, ngưi ch trương ly mc đích bin minh cho phương tin. T ḷng khao khát hiu biết ca Gallileo, hay mt Michelangelo ngh sĩ thiên tài, cho đến ch nghĩa giáo điu hà khc ca các tu sĩ ḍng Tên thi Trung c. T mt St. Francis thánh thin, k gi mt tri là anh, gió là ch, chim muông là em út, cho đến hung hăn như trùm phát xít Mussolini, hay Mafia khét tiếng. T nhng đ m ngh trang sc mong manh, đp đ, xinh xn, cho đến nhng sn phm công nghip lng danh v đ bn b, cũng như tính m thut ca nó. Nhng chiếc Vespa Ư đ màu sc tươi đp ṿng vèo trên các đưng ph Milan là ví d đin h́nh cho nn m thut Ư, cht lưng Ư. Và cũng không dưi mt ln, gă b hành là tôi phi dng chân đ xuưt xoa ngm nhng chiếc Ferrari, Alfa Romeo, Lamborghini… đu san sát bên đưng. Bên cnh nhng tác phm công nghip tuyt đp này, Harley Davidson, Hummer ca con cháu chú Sam tr thành thô kch, quê mùa mt cách ti nghip. Tt, nhưng phi đp, và đp thưng hng, đó là triết lư sn xut theo kiu bella figura. Bng đu óc thm m tinh tế, tŕnh đ cao v k thut và bàn tay khéo léo, ngưi Ư đă làm cho kinh tế xut khu ca nưc ḿnh đng hàng th 7 ca thế gii. Tŕnh din và bán cái đp, cái m thut vô song ca ḿnh, vi giá rt cao, là cách ngưi Ư gii thiu đt nưc ḿnh và chinh phc s khâm phc ca phn c̣n li ca thế gii. Khác hn vi nhng sn phm du lch vô ư thc, rao bán s nghèo khó, bn hàn, lam lũ theo kiu ch ni Cn thơ đ đi ly s thương hi, ti nghip ca khách phương xa, như cách chúng ta đang làm!

Làm sao hiu đưc nguyên y ca s phân hóa đy cc đoan ca nn văn hóa Ư, ch vi my ngày ngn ngi. Nhưng t́nh yêu th́ cn ǵ hiu, cn ǵ lư gii! V́ nưc Ư chan ḥa nim vui sng đă chinh phc ḷng lưu luyến ca tôi vô điu kin. Nhng nơi chn đi qua, tôi chưa h thy mt dân tc hnh phúc, sung sưng vi mt thiên nhiên tươi đp đến thế.

Arrivederci, grazie mille! Tm bit, cm ơn nưc Ư!. Hn ngày tr li…

PS. Đây ch là nhng ghi chép nhanh, rt nhanh sau my ngày ro bưc trên đt Ư, ti v nm đc sách. Viết ra đ chia s vi bn bè, hoàn toàn không phi là mt biên kho v dư đa chí ca đt nưc l lùng này.

Cm ơn nhng góp ư rt xác đáng ca bn Ginola và ngưi anh thân mến ca tôi, GS Thch Nguyn. S nghĩ đến nhng gi ư ca Ginola trong bài viết tiếp theo v Venise và hu t bng mt chu cappucino sau khi có nhun bút.

VN:F [1.9.4_1102]