nam dao

Dân Khí, nghĩ vào ngày 30/04.

Chấn dân khí, hưng dân trí, hậu dân sinh

Cụ Tây Hồ Phan Châu Trinh để dân trí lên hàng đầu. Sau cái ngày  truyền thông lu loa gọi là ngày giải phóng 42 năm nay , chúng ta  nghĩ  thế nào? Dân trí:  cứ nh́n sự xuống cấp của tiếng Việt trong nhà trường, chuyện các em học sinh không c̣n biết lịch sử, sự đóng góp gần như số zero của tầng lớp trí thức chuyên gia trong  các công  tŕnh  khoa học  cả tự nhiên lẫn nhân văn xuất bản trên thế giới...th́, than ôi, chỉ mặt mo mới không biết đỏ v́ xấu hổ ! Dân sinh: môi trường ô nhiễm khắp nơi, cá chết ở ven biển Hà Tĩnh với thảm họa Formosa  và nguy cơ lây lan khắp duyên hải miền Trung, đồng bằng sông Cửu Long  xưa là vựa lúa nay nơi khô cằn nơi nhiễm mặn, rừng Tây Nguyên bị tàn phá không thương tiếc, và quả bom bùn đỏ bôxít treo lơ lửng trên đầu đồng bằng sông Đồng Nai. Lớp người  c̣n trẻ ồ ạt đi làm mướn xứ người  để có khả năng nuôi gia đ́nh ‘’ kẹt’’ trong nước,  hàng chục ngàn thiếu nữ phải bán ḿnh  lấy chồng ngoại, tử vong v́ ung thư vào hàng cao nhất thế giới, bệnh viện hai, ba  bệnh nhân nằm một  giường, kim chỉ dùng trong phẫu thuật cũng phải x́ tiền mua mới có...  Nhưng có  người nói, hăy nh́n đi, nhà cao tầng trong những thành phố mọc như nấm, đường cao tốc xe hơi vùn vụt, không phải thế là phát triển sao? Nhưng nhà cao tầng và đường cao tốc là của ai, và phục vụ ai? Chắc chắn là không  nhằm phục vụ ǵ cho những người làm nghề nông nay mất đất hoặc phải bỏ ruộng đồng lên thành phố đổ mồ hôi làm công để kiếm đâu 3-4 USD/ ngày, tối về  ăn cơm b́nh dân mất 20-30 VND, và nhậu hết 20-30 VND, tức là 2-3 USD/ ngày,  thanh toán xong tiền trọ th́...gần như trắng tay, gửi về quê  c̣n chút dư vị thị thành th́ làm sao nuôi được mẹ già con dại!  Phồn vinh giả tạo, điều ấy biết rồi, khổ lắm, nói măi. Nhưng cái điều nói cả ngàn năm lịch sử  là mối hiểm họa từ Trung Quốc, người  anh láng giềng như môi với răng, nay đe dọa đến chính sự tồn vong của người em  ruột rà Việt Nam th́ vẫn cần phải nói nữa.

Trước hết,  trên b́nh diện kinh tế  Trung Quốc mua (thuê dài hạn ?!) đất vùng biên giới phía Bắc, rừng  cao nguyên Trung bộ, khống chế nguồn nước sông Cửu Long, sông Hồng. Họ trúng thầu đến 90% những công  tŕnh sản xuất của những doanh nghiệp chủ yếu là do nhà nước đứng sau. Và dẫu đầu tư trong khâu FDI của Trung Quốc chỉ xấp xỉ  20%, thua xa Hàn quốc và Nhật Bản  trong  thống kê chính thức, nhưng thực ra  làm sao chúng ta biết được những chuyện trá h́nh mượn tên  chủ đầu tư, vv...  mà hẳn là quan trọng.  Mặt khác, Trung Quốc đưa công nhân của họ vào  lấy vợ đẻ con nhằm ăn dầm ở dề, tạo ra đạo quân thứ năm  với ư đồ cắt nước  ta ra làm đôi làm ba.  Cán cân văng lai trong ngoại thương với Trung Quốc  nay thâm hụt khoảng 35 tỉ USD / năm, nghĩa là Việt Nam mắc  nợ  chồng nợ chất, nợ công nay tổng cộng lên tới 230 tỉ USD, và  để trả th́, than ôi,  chỉ có tài nguyên và sự  phụ thuộc đến độ nô lệ chính trị. Không dám kiện vụ Hoàng Sa-Trường Sa ra ṭa án quốc tế, hành xử khiếp nhược (thậm chí ngu xuẩn) trong thảm họa Formosa, nhắm mắt liều lĩnh ôm quả bom Bôxít treo ngàn cân trên vận mệnh đồng bằng sông Đồng Nai...là biểu hiện rơ ràng cái năo trạng nô bộc khiếp nhược của những  kẻ chấp nhận thân phận nô lệ.

Chấn dân khí  là giải pháp vượt thoát năo trạng nô bộc. Và chỉ có như vậy, những vấn đề liên đới  như dân trí dân sinh mới là những  hệ luận đáng bàn. Nhưng dân khí là ǵ?  Chấn dân khí phải theo qui tŕnh nào?

Vào kỷ thứ 10,  Lư Thường KIệt khẳng định Nam quốc sơn hà Nam đế cư / Tiệt nhiên định mệnh tại thiên thư.  Sau khi đuổi quân Minh khỏi Ải Nam Quan hơn sáu trăm năm trước, Nguyễn Trăi  hạ bút  viết tuyên ngôn độc lập đầu tiên : Xét như nước Đại Việt ta/ Thực là một nước văn hiến/ Cơi bờ sông núi đă riêng/ Phong tục Bắc Nam  cũng khác/  Tiếng thét vào mặt giặc xâm lăng này c̣n vang vọng cho đến ngày hôm nay: nước ta, danh xưng Đại Việt, có văn hiến hẳn ḥi, có phong tục vững chắc, có lịch sử dựng và giữ nước, khiến ta biết kẻ khác ta là những ai.  Khi đuổi giặc Thanh khỏi Thăng Long vào 1789, quân Tây Sơn đánh cho để dài tóc, đánh cho để răng đen, khẳng định  rằng ta khác địch, phong tục ta  là không thắt bím và không để trắng răng. Đấy là h́nh thức bề ngoài. C̣n phần trong, phần hồn, phần tâm linh th́ sao? Đầu tiên là  cách ta quan niệm liên hệ giữa con người và đất trời, giữa con người với con người, giữa cái chung và cái riêng. Những liên hệ này được thể hiện qua ngôn ngữ, dưới h́nh thức mộc mạc nhưng chân chất là ca dao, tục ngữ, cổ tích, huyền thoại...  đă h́nh thành và tồn tại như  những viên gạch của một nền văn hoá có lịch sử . Tự thân ngôn ngữ, phương tiện chuyển tải những liên hệ nói trên,  cực kỳ thiết yếu, quyết  định sống chết của dân tộc. Ta  khác Trung Quốc  bởi v́ tiếng Việt ta khác tiếng Hán. Khác không  phải là không có những  trùng lập vay mượn.  Ai cũng biết tiếng Việt có 6 chứ không phải chỉ 4 thanh điệu như tiếng Hán. Ai  cũng biết về mặt xây dựng những quan niệm trừu tượng trong triết học và khoa học, ta nghèo từ ngữ  hơn nên có vay mượn tiếng Hán. Nhưng  chẳng mấy ai  nghiên cứu mặt mạnh của ngôn ngữ ta về tính từ, về tĩnh từ, chỉ a dua cao rao tiếng Việt đầy tính ‘’thơ’’, không  hề đem ra  so  sánh với những ngôn ngữ khác. Lại có những kẻ chẳng hiểu quá cuồng nhiệt  hay nặng tự ti  ê a phán đến 70%  ngôn ngữ Việt là vay mượn tiếng Tàu! Vay mượn ǵ? Cấu trúc văn phạm hay chỉ một số ngữ vựng khoa học và triết học? Tính toán thế nào mà ra con số % trên?  Tin thế, đă có những người nói,  khi nói nhỏ khi nói to, thế th́ ḿnh rồi đồng hoá với Tầu là chuyện tất nhiên. Vậy xin hỏi, những tiếng Âu châu gốc Latinh như Pháp, Ư, Tây Ba Nha , Bồ Đào Nha vay mượn lẫn nhau khá nhiều th́ họ có trở nên toàn chỉ hoặc Pháp, hoặc Ư...hay họ vẫn khu biệt với nhau như những nền văn hoá riêng, dân tộc riêng và quốc gia riêng. Hỏi thế, trả lời là không cần thiết.

Xâm lăng ở thế kỷ này không chỉ quân sự mà là xâm lăng kinh tế. Nhưng tinh vi và độc hại hơn là xâm lăng văn hoá. H́nh thức xâm lăng này sẽ khiến ta không c̣n biết ta là ai, ta thành người khác, tha hoá và làm tiêu vong  cái Ta Là. Trung Quốc đă và đang xây dựng Miếu thờ Khổng Tử ở nhiều nơi trên thế giới nhưng  bị từ chối  nhiều nơi ở Âu, Mỹ, và ở Phi Châu. Họ tất nhiên đă đề nghị điều này với chính quyền Việt Nam. Có lẽ gặp ít nhiều phản ứng không  thuận lợi nên họ có vẻ lùi một  bước, gần đây  sẽ chỉ khánh thành Cung hữu nghị Việt-Trung ở Hà Nội. Và không hiểu cái dự định  của chính quyền Việt Nam bắt dạy ngoại văn Trung Quốc ngay ở dưới cấp hai trong hệ thống giáo dục sẽ  đi  đến đâu. Chuyện này cực kỳ nguy hiểm: mất đất, mất biển  dẫu  tiếc nhưng hẳn không ghê hơn chuyện mất cái đầu để tự nguyện biến thành một ngôi sao vô hồn, ngôi thứ sáu trên nền cờ Trung Quốc ‘’vĩ đại’’. Hăy nh́n những Tây Tạng, Tân Cương tự trị. Chúng ta thấy ǵ? Mất tự chủ, mất ngôn ngữ, từng bước thành thiểu số ngay trên non sông của họ! Hai ngôi sao trên cờ Trung Quốc biểu hiện hai vùng tự trị này là sao lạc, sao lịm, sao chết trong u tối. Dân tộc Việt, như một tập hợp có hàng ngàn năm tự chủ và lúc nào cũng phải ngăn vó ngựa bành trướng xâm lăng từ phương Bắc, hẳn không thể chấp nhận số phận như thế. Ta là Ta, người Trung Quốc  Khác Ta, và tuy có  những tương quan tương  đồng nhưng không  phải v́ thế mà Ta là người Trung Quốc.

Trung Quốc c̣n xâm lăng trên đất liền và nhất là biển đảo. Việt Nam mất một phần thác Bản Giốc, ranh giới từ mốc Hữu Nghị quan bị đẩy lùi  hàng cây số so với ải Nam Quan thời xưa, rừng Tây Nguyên cho ‘’ thuê’’ dài hạn ( thuê hay lấn từ từ, dài là dài bao nhiêu chục (trăm)  năm!), những địa điểm chiến lược nay lỗ chỗ ‘’ resort made in China’’ ... Nhưng quan trọng nhất vẫn là Trường Sa- Hoàng Sa và cái đường lưỡi ḅ liếm và nhai rồi nuốt biển Đông của Việt Nam. Phải nói Trung Quốc ngang ngược bất chấp những thỏa hiệp quốc tế về  luật biển, xây đường  bay  quân sự trên biển đảo, điều  chiến hạm đến, và dụ dỗ các nước ASEAN liên quan vào những  cuộc đàm phán song phương mà hẳn sẽ áp đảo với sức mạnh quân sự và tài chính nghiêng hẳn về phần họ. Việt Nam rêu rao luận điểm của Trung Quốc, hát bài ca ‘’win-win’’ cùng thắng của một thoả thuận song phương, kẹt  bởi cái công  hàm năm 1958 của ông Phạm Văn Đồng và những ǵ trong Hội Nghị Thành Đô mà ĐCSVN  c̣n giấu tiệt. Rồi khi những công  dân yêu nước xuống đường với băng-rôn Trường Sa-Hoàng Sa là của Việt Nam th́ chính cái Đảng ấy ra lệnh cho công an trấn áp, bắt bớ, và đem những điều như 258, 88...ra buộc tội. Họ trấn dân khí, trấn áp chứ không  chấn, chấn động để hưng phấn cái Ta dân tộc, cái Ta-chung, hun đúc từ văn hoá- văn hiến Việt Nam đă can qua  những  thăng trầm lịch sử.  Cái Ta-chung, phát xuất từ nền tảng ư thức và tâm linh của một nền văn hoá xây dựng hàng ngàn năm, hiện đang bị xâm phạm, vùi dập, bức tử. Và hiển nhiên như thế là phục vụ cho ư đồ và quyền lợi Trung Quốc. Điều chúng ta thường gọi là Hào khí Dân tộc nay đang bị chôn sống!

Ở đây, chúng ta phải nói rơ ràng là chúng ta không cao rao cho một thứ chủ nghĩa dân tộc cực đoan đang  đạp mồ đứng lên như ma quỉ trong thập niên thứ 2 của thế kỷ này. Quái pháp dân túy  mị dân của những nhà chính trị ở Âu và Mỹ sớm muộn sẽ đẩy  thế giới vào một giai đoạn  chênh vênh đầy cạm bẫy. Cạm bẫy chính là v́ cái Ta - của -ḿnh, ta phủ nhận những cái Ta- khác- ḿnh. Lúc đó, chỉ c̣n sức mạnh và ḷng vị kỷ thiển cận, công lư thành một loại diễn ngôn nói cho có,  nói để trang sức tính người cho một thế giới, với kỹ nghệ truyền thông hiện đại, nay chỉ thu gọn vào một cái làng nhỏ xíu trong vũ trụ bao la.

Hào khí một dân tộc phát xuất từ ư thức và tâm linh cuả cái  Ta-chung, xin gọi là cái Ta-dân tộc. Đó  là  một tập hợp dũng khí của những cái Ta riêng rẽ của mỗi cá nhân mà nay xin gọi là cái Ta-cá thể. Khi  nghe tin du khách Việt mang tiếng  hay ăn cắp vặt ở Nhật, ở Hàn, ở Sing ...chúng ta đỏ mặt v́ xấu hổ, mất niềm tự hào là người  Việt. Khi ta  thấy tin tức về những  chuyện tṛ đánh nhau, tṛ đánh thày, cha con đập lộn, ấu dâm, cướp bóc, dân oan mất  đất... th́ cái cách ta  làm người, giữa  chúng ta, và giữa chính quyền với chúng ta,  đang thoái hóa đến độ cập kênh  vực bờ khủng hoảng.

 Cái Ta có thể phần nào nắm bắt khi ta so sánh với những  cái khác ta,  thấy dở th́ tránh, thấy hay th́ học, không tự ti  mà cũng chẳng tự tôn, nhưng với tinh thần luôn luôn tự chủ và tự trọng. Từ đó, chúng ta t́m lại dũng khí cho ḿnh. Và như một dân tộc, khi  đó Hào Khí có cơ khôi phục như cha ông ta  đă từng trong những  giai đoạn chống đỡ giặc xâm lăng. Về những cái kém cỏi thuộc cái Ta-cá thể, chẳng có ǵ quí hơn là lời cụ Tây Hồ ghi lại   trăm năm trước trong Tỉnh quốc hồn ca. Cụ đă so sánh tính cách người dân trong các nước văn minh trên thế giới với tính cách người  Việt Nam, và  đi đến kết luận như sau:

·         Trong khi người nước ngoài có chí cao, dám chết v́ việc nghĩa, v́ lợi dân ích nước; th́ người nước ḿnh tham sống sợ chết, chịu kiếp sống nhục nhă đoạ đày.

·        Trong khi người ta dẫu sang hay hèn, nam hay nữ ai cũng lo học lấy một nghề th́ người ḿnh chỉ  ngồi không ăn bám.

·        Trong khi người ta có óc phiêu lưu mạo hiểm, dám đi khắp thế giới mở mang trí óc th́  người ḿnh chỉ loanh quanh xó bếp, hú hí với vợ con.

·        Trong khi người ta có tinh thần đùm bọc, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau th́ người ḿnh lại chỉ quen thói giành giật, lừa đảo nhau v́ chữ lợi.

·        Trong khi họ biết bỏ vốn lớn, giữ vững chữ tín trong kinh doanh làm cho tiền bạc lưu thông, đất nước ngày một phát triển th́ người ḿnh quen thói bất nhân bất tín, cho vay cắt cổ, ăn quỵt vỗ nợ, để tiền bạc đất đai trở thành vô dụng.

·        Trong khi người ta ra sức sáng tạo học thuật, cải tiến phát minh kỷ thuật, máy móc ngày càng tinh xảo th́ người ḿnh thủ cựu, ếch ngồi đáy giếng, không có gan đua chen thực nghiệp.

·        Trong khi họ giỏi tổ chức công việc, sắp xếp giờ nghỉ giờ làm hợp lư, th́ người ḿnh chỉ biết chơi bời, rượu chè cờ bạc, bỏ bê công việc.

·        Trong khi người ta  biết gắng gỏi tự lực tự cường, tin ở bản thân th́ người ḿnh chỉ mê tín nơi mồ mả, tướng số, việc ǵ cũng cầu trời khấn Phật.

·        Trong khi người ta làm việc quan cốt ích nước lợi dân  th́ người ḿnh lo xoay xở chức quan để no ấm gia đ́nh, vênh vang hoang phí, vơ vét áp bức dân chúng, v.v...

 

Đọc những lời trên, ta không thể không liên tưởng ngay đến tính thời sự của chúng. Và nhận ra sự cấp bách của một cuộc thăng tiến văn hóa tối cần để hội nhập vào thế giới hiện đại. Thực ra, dân khí, dân trí và dân sinh là một tổng hợp khó tách rời thành từng mảng khu việt. Dẫn tục ngữ: có thực mới vực được đạo   không thày đố mày làm nên. Đạo là đạo làm người. C̣n thày, là cái hay của người khác. Chúng ta học, với sự tự tin vào trí tuệ của ḿnh. Chúng ta học, với ḷng tự trọng, với tâm niệm ta vẫn là ta, không vong thân mại bản. Ta vẫn là ta, v́ ta có lịch sử,  có cọc  cắm sông Bạch Đằng thời Trần Hưng Đạo, lũy thành Xương Giang  thời  Nguyễn Trăi-Lê Lợi, g̣ Đống Đa thời Nguyễn Huệ-Tây Sơn. Cha ông ta đă giữ nước, là con cháu, chúng ta rồi cũng phải vậy, và như thế, mỗi và mọi cái Ta-cá thể phải gắng vươn lên những yếu kém, ưỡn ngực trang bị cho ḿnh dũng khí làm người. Từ đó, Hào Khí của Dân Tộc sẽ là một hệ luận tất yếu.

Chấn Dân Khí là vậy.

Dân khí, cái Ta-dân tộc, hẳn dựa trên nền tảng những cái Ta-cá thể. Cá nhân tập hợp lại cấu thành cộng đồng xă hội nhằm định đoạt và giải quyết việc công, nghĩa là những công việc của tập thể. Lư tưởng là sự đồng thuận của mọi cá nhân về việc  công.  Cộng đồng xă hội nào đi ngược sự tồn tại và bóp cổ khả năng phát triển của những cá  thể, cái cộng đồng xă hội đó mang mầm mống tiêu vong là tất nhiên. Nền dân chủ tư bản dựa trên phương thức bầu đại biểu hẳn c̣n phải hoàn thiện c̣n nhiều. Nhưng mỗi cá nhân thể hiện quyền chính trị  một cách  b́nh đẳng qua lá phiếu của ḿnh,  và nếu cần, có thể thay đổi sự bổ nhiệm của ḿnh một cách định kỳ. Ngạo mạn la ‘’ một ngàn lần ưu việt hơn dân chủ tư bản tư sản’’  không có nghĩa là đóng băng quyền lực xă hội vào một ư thức hệ, một người, một nhóm người, mà hậu quả là triệt tiêu tập hợp những cá thể.  Không khi nào quan yếu hơn ở lúc này, chúng ta khẳng  định là người Việt phải tự do và hưởng những quyền con người  căn bản ghi trong Hiến Chương LHQ.

Chấn Dân khí, là xây dựng và củng cố  cái Ta-dân tộc từ dũng khí của từng cá nhân trên con đường hoàn thiện cách ứng xử và tư duy từng được  nhắc nhở lại trong Tỉnh quốc hồn ca của cụ Tây Hồ. Chỉ có Chấn Dân khí th́  chúng ta mới giữ  và phát huy được cái Ta-dân tộc, xứng đáng tiếp nối ḍng lịch sử mà ông cha ta đă dày  công vun đắp.

Nam Dao

27/04/2017

29/04/2017