Yêu và chết
Ở xứ sở giống em
Beaudelaire
Yêu
T́nh yêu có thật, t́nh bạn có thật, văn chương có thật. Tôi đă được gặp ở Paris mùa thu vừa qua. Sông Seine rung rinh ban chiều mịn phấn. Một thoảng gió ấm âu yếm ve vuốt nước sông. Trời đẹp.
*
Mày không tin nổi mắt ḿnh khi đọc tờ fax của Linh. Linh sắp tới Paris. Linh đă xoay xở thế nào mà được cấp hộ chiếu ? Từ ngày ra tù, Linh bị quản thúc nghiêm ngặt. Eva sẽ từ New York qua để chào đón Linh. Một tuần nữa mày sẽ được nối ṿng tay ôm bạn. Thế là lại được gần nhau. Để hoàn thành bản dịch tiểu thuyết mới nhất của Linh.
Sân bay, bạn bè đông đúc. Eva ôm một bó hồng khổng lồ.
Tao mới gặp Linh hè vừa qua ở Hà Nội. Linh rạng rỡ, mày gặp là mê liền.
Florence bật cười ngất, khiêu khích nh́n Eva.
– Tao sẽ nổ xâm banh, tặng một bông hồng cho người đàn bà nào biến được nó thành kẻ si t́nh. Nó không biết yêu.
– Đối với một nhà văn, thật hết nói !
Mọi người ph́ cười.
Mày sống với Florence đă hai mươi năm. Thỉnh thoảng Florence đi với một người đàn ông khác. Cũng có lúc mày mê một người đàn bà khác. Thiên hạ kêu ầm x́căngđan. Thiên hạ nh́n mày, ánh mắt đượm chút khinh khi, tội nghiệp. Dù sao người đời cũng đành công nhận điều hiển nhiên, hai đứa thật t́nh yêu nhau. Và đàn ông ngấp nghé Florence. Và đàn bà lườm. Ao ước. Ganh ghen.
Florence chào đời ở Sàig̣n, thời thực dân. Florence không sao quên được, nhớ măi tiếng ru của bà vú, hy vọng có ngày trở về đó sống. Mày quen Florence trong thời chiến. Thuở ấy, Florence sống với Đức, một người hoạt động trong Hội Người Việt Nam Tại Pháp, hào quang của Hội, bằng chứng rực rỡ rằng trí thức Việt Nam gắn bó với cách mạng. Nó là cựu học sinh trường Polytechnique duy nhất đi theo phong trào với tư cách một người hoạt động cơ sở. Nó chẳng bao giờ đọc diễn văn trên khán đài, nó t́nh nguyện thực hiện những công việc tổ chức vật chất tối tăm hèn kém.
Florence cũng hoạt động, dũng cảm và đẹp. Tuy nhiên, mày cảm thấy lănh đạo ngấm ngầm nghi ngại Florence. Một hôm, mày hỏi một người v́ sao.
Mối t́nh này thật không phải lẽ, thế nào cũng hỏng. Không một người đàn bà Pháp nào có thể thích nghi với những điều kiện khắc nghiệt của nước ta, của cuộc cách mạng của chúng ta.
Mày phẫn nộ. Florence đă bỏ hết để đi theo lư tưởng. Mày không thấy v́ sao Florence không thích nghi được tốt như chính mày. Ra thế, họ giả vờ thương Florence, nhưng họ sợ. Đức có thể bỏ cách mạng v́ yêu Florence. Mày hỏi Đức nó thấy thế nào ? Nó thở dài, cúi mặt, nói bóng gió cho mày hiểu rằng chủ nghĩa xă hội không tươi hồng như mày tưởng. Mày tưởng nó sợ điều kiện sinh sống khắc nghiệt trong một nước nghèo nàn, lạc hậu, bị hàng chục năm chiến tranh tàn phá. Mày giận nó dám coi thường người đàn bà nó yêu. Mày chẳng hiểu ǵ cả.
Đức về nước ngay sau khi Sàig̣n được giải phóng. Nhân một chuyến đi, mày gặp lại nó tại một văn pḥng tăm tối ở Bộ Ngoại Giao, đang dịch diễn văn vớ vẩn của lănh đạo. Nó đă lấy con gái một quan chức của chế độ, có một con trai xinh đẹp, cư ngụ trong căn hộ hai pḥng mục nát của một toà nhà lắp ghép ở ngoại ô Hà Nội. Nó phô trương niềm vui dễ lây, tinh thần lạc quan không sờn chút rạn nứt đối với tương lai của cách mạng. Một buổi chiều, hai đứa lang thang bên Hồ Hoàn Kiếm. Ve sầu đă lặng tiếng. Mặt trời tắt dần.
– Thỉnh thoảng mày thiếu Paris không ?
– Không. Nhưng tao thiếu Florence.
– Nó đang sống với tao, mày có biết không ?
– Dĩ nhiên tao biết, người ta đă cho tao biết ngay tức th́.
– Mày vẫn yêu nó phải không ?
– Ừ.
– Mày muốn tao nói lại cho nó không ?
– Để làm ǵ ?
– Tao tin nó vẫn yêu mày.
– Tao mong vậy, nhưng để làm ǵ bây giờ ?
– Trời ơi, sao mày bỏ nó ?
– Mày đừng giả vờ ngốc nghếch, mày đă về đây, mày đă thấy hết, làm sao nó có thể sống ở đây ?
– Mày biết điều ấy trước khi mày về ?
– Ừ. Chính v́ vậy mà tao đoạn t́nh với nó. Tao không ân hận, hối tiếc. C̣n kinh hoàng hơn tao đă từng tưởng tượng.
– Nghĩa là thế nào ?
– Thối nát từ bên trong.
– Sao mày không ở lại Pháp ? Ở đó, mày có ích hơn cả trăm lần ở đây.
Đức cười, mỉa mai.
– Mày không thay đổi bao nhiêu. Mày vẫn tin ở tự do, phải không ? Tao c̣n nhớ, tự do chỉ là khắc khoải lựa chọn.[1] Chúng ta, người Việt, chẳng đến nỗi khắc khoải cho lắm v́ chúng ta không thể có được sự lựa chọn. Tuổi trẻ của chúng ta thú vị quá ! Dưới đá lát đường, băi biển…[2] Mày cũng không sai, con người là sinh vật duy nhất biết tự tử. Nhưng mày vừa xa rời những khái niệm cúng trừu tượng, đối với chúng ta, những thằng Việt Nam chào đời trong giới tiểu tư sản, khả năng lựa chọn thật eo hẹp. Chúng ta vừa không có đôla vừa chẳng có người. Một ḿnh, chúng ta chẳng có kilô nào trên mặt đất. Phải đi với quần chúng, và quần chúng, chúng nó nắm và điều hành. Mày cứ việc lựa chọn. Chung thân phận hay tự loại ḿnh với vinh quang truy tặng trong sự thỏa măn ghê tởm của kẻ đă có lư.
– Mày c̣n tin vào quyền năng của ư tưởng không ?
– Càng ngày càng bớt.
– Vậy sao không làm lại từ đầu ?
Nó nh́n mày, sững sờ.
Khi ḿnh không c̣n khả năng đổi đời, dù chỉ bằng một hạt bụi sống, khi ḿnh hết cả khả năng tạo ư nghĩa cho đời ḿnh, dám yêu sao được ? Tao chưa là một con thú.
*
Sau khi Đức bỏ đi, Florence sống loạn xạ, vui, phù phiếm, gây x́căngđan. Florence đẹp và coi dâm hơn bao giờ hết. Đàn ông vây bủa. Florence cứ tự tiện, lấy thằng này, bỏ thằng kia qua ngày. Cuối cùng Florence kết hôn với Châu. Mày mừng cho nó. Châu yêu nó đê mê. Họ như đă được tạo ra để cho nhau. Vừa cưới xong, Châu liền tra tấn Florence, phanh phui quá khứ, truy bức kỷ niệm, lôi những dan díu đă qua của Florence ra trách móc. Nó không ngừng tra hỏi Florence về quan hệ của Florence với Đức, giày xéo, làm ô uế mọi chuyện. Florence lồng lên, giải thích, cố khiến Châu hiểu ḿnh. Cuối cùng, Florence đành khoá ḿnh trong im lặng. Châu quay ra uống rượu, và đánh.
Thỉnh thoảng, mày gặp lại Florence ở quán cơm Maubert, nơi ḥ hẹn của tuổi dấn thân. Ăn với bạn, cười cợt những khoảnh khắc đă chung sống với nhau. Rồi mày dắt Florence dạo chơi bờ sông Seine. Florence cho mày biết tin về Đức. Florence biết rơ lạ lùng Đức đang sống thế nào ở Hà Nội. Florence nói về Châu, lửa ghen trầm uất của nó. Châu muốn có con. Florence do dự, cảm thấy ḿnh mắc lưới, không biết nên định đoạt ra sao.
– Nó đă yêu tao, nó vẫn yêu tao. Có lẽ tao cũng vẫn yêu nó. Tao muốn có một gia đ́nh, có con. Nhưng bây giờ, tao không biết tao muốn ǵ nữa.
– Mày vẫn yêu Đức ?
– Ừ, nhưng tao chỉ có khả năng sống với Châu mà thôi.
– Kết hôn là một thể chế đang ch́m xuồng nơi nơi, thanh thiên bạch nhật cũng như lén lút, nhưng không ai biết thay thế nó bằng cái ǵ. Khi cưới một người đàn ông, mày cưới luôn cả thể chế ấy, sự bạo liệt muôn đời của nó, tất cả những niềm tin cũ kỹ của thế gian. Chiếm hữu, ghen tuông, t́nh yêu.
– Không có ǵ khác sao ?
– Tao không biết.
Thường thường mày chẳng có ǵ đáng nói với Florence. Florence cũng vậy. Chỉ có thú vui đi dạo bên nhau. Mày yêu những cuộc lang thang câm lặng kéo dài đó và sự hiện diện tŕu mến thấm thía của Florence bên mày. Florence cũng thích có mày ở bên. Florence thấy dịu người.
Một hôm, Florence không tới quán cơm Maubert nữa.
Mày gặp lại Florence đêm Tết tại điện Maubert-Mutualité, trong dạ hội mừng Tết Nguyên Đán. Florence đă ly dị. Florence kể lại như kể một chuyện vặt. Mày cảm thấy Florence cô đơn. Mày chẳng biết nói ǵ. Mày mời Florence khiêu vũ. Florence lắc đầu. Mày thấy ḿnh thừa thăi, khó chịu. Mày t́m cách hồn nhiên lẩn trốn. Florence vươn tay giữ mày lại.
Ở lại với tao, tao cần mày.
Thiên hạ nhảy. Đêm trôi đi. Tảng sáng, mày tiễn Florence về trong sương mù tháng hai trên bến hoang vắng dưới ánh đèn phờ phạc soi đường phố. Trước của nhà, Florence bảo : Mày lên với tao.
Mày ấp úng. Florence mỉm cười.
Mày đừng sợ, tao không có nhu cầu làm t́nh đâu.
Mày đỏ mặt. Florence ve vuốt má mày.
Mày đang mệt. Lên ngủ với tao.
Hôm sau, lần đầu tiên trong đời, mày đă dám xin.
Florence, ḿnh sống chung với nhau đi. Tao cảm rơ, chúng ta sinh ra để hiểu nhau.
Florence trầm ngâm một lúc lâu, quay mặt ra cửa sổ, nh́n trời.
Để xem.
Và đă thế. Không tuần nào qua mà mày không gặp lại Florence. Thỉnh thoảng, Florence tới nhà mày ngủ. Thỉnh thoảng mày tới nhà Florence. Năm tháng trôi đi, Florence quyết định sống dưới cùng mái nhà với mày, mỗi đứa trong pḥng riêng của ḿnh. Florence không muốn có con. Rất hợp với mày. Mày thấy thế giới chẳng có ǵ hấp dẫn cả và mày không c̣n khả năng khát khao một thế giới nào khác. Thế giới Florence cho mày khiến mày toại nguyện. Có biết bao hạnh phúc nho nhỏ chung. Lang thang Paris. Du lịch tuỳ hứng. Rượu ngon, cơm ngon, sách đẹp. Thú vui tán gẫu đủ thứ chuyện, chẳng đáng ǵ, chẳng để làm ǵ. Và, thỉnh thoảng, làm t́nh, tuyệt vời. Có khi lúc hừng đông, Florence len lỏi vào giường mày, ve vuốt, mơn trớn, dịu dàng khiến mày căng cứng. Khoảnh khắc mày thích nhất. Mày thấy yên ả, thoải mái, tin cậy. Mày không yêu ǵ hơn là làm t́nh với Florence trong ban mai sơ sinh. Florence cũng thích tỉnh giấc trong ve vuốt chầm chậm của mày.
*
Không tin nổi mà vẫn thật. Linh đă tới. Eva và mày sẽ thực hiện được giấc mơ, một bản dịch hoàn hảo tiểu thuyết của Linh. Vẻ mặt rạng rỡ của Linh thôi miên mày. Giọng cười tươi vui, cử chỉ thân thiện của Linh khiến mày xôn xao. Nhưng khi Linh không cười, mặt Linh đanh lại, ánh mắt xa vời.
– Linh làm sao mà ra được khỏi nước ?
– Linh gửi một lá thư cho chính quyền, đ̣i quyền du lịch của Linh. Chắc họ ớn những khó khắn mà thiên hạ đă gây cho họ v́ đă bỏ tù Linh. Họ để Linh đi.
– Họ có thể lợi dụng chuyện này để đày Linh luôn chăng ?
– Linh sinh ở Việt Nam. Ở đó, Linh sẽ sống, sẽ chết. Linh không cho ai phép cấm Linh điều ấy.
Mày hẹn hai người mỗi sáng trong vườn Luxembourg. Ốc đảo đầy lá lặng thinh ngay giữa Paris, một quán ăn nhỏ màu xanh dựng đứng giữa vườn, hoang vắng.
Linh kêu tách trà. Eva mê càphê Pháp. Đùa nó, mày đ̣i ly coca cola. Linh bật cười.
– Linh nên nếm thử càphê Tây, ngon nhất thế giới đó.
– Xưa kia, Linh rất mê. Bên ḿnh, ở Blao, trên Tây Nguyên, đất đỏ sản sinh một loại càphê tuyệt hảo. Người ta sấy nó kiểu Pháp với một tí bơ và Cognac. Sáng nào Linh cũng uống.
– Tại sao bây giờ Linh không uống nữa ?
– Lúc đó Linh ở tù. Ngày nào cũng bị hỏi cung. Một kiểu tra tấn trí năo. Những câu hỏi vớ vẩn trở đi trở lại, ám ảnh nhức nhói, hàng chục, hàng trăm lần. Đồ ăn thấy mà ghê người. Linh sụt nhiều cân. Một loại nấm gặm ṃn da Linh. Linh đă chuẩn bị chịu đựng tất cả, phản kháng, tự sát. Linh sống sao cũng được, không c̣n nhu cầu, ham muốn. Nhưng Linh thèm càphê. Một buổi sáng, ra pḥng hỏi cung, Linh ngửi thấy mùi càphê thơm. Họ đặt một tách trước mặt Linh. Tay đại tá lấy cung bảo : nếu chị muốn, chúng tôi sẽ hầu chị càphê mỗi sáng. Linh cười : xin khen, gián điệp của ông đă cho ông thông tin chính xác, đúng là tôi có một nhược điểm, tôi không thể thiếu càphê buổi sáng. Nhưng ông không nên phí công, từ nay tôi sẽ không bao giờ uống càphê nữa.
Linh bật cười, giọng cười vui vẻ khiến mày rùng ḿnh.
– Chúng nó hiểu chủ nghĩa duy vật biện chứng và thuyết duy thực như thế đấy. Thế là Linh đột ngột theo chủ nghĩa duy tâm và lăng mạn. Từ ấy, chúng nó c̣n muốn bẫy Linh kiểu khác : một thằng đực rựa. Từ khi ly dị, Linh chưa nếm thằng nào. Ở nước ḿnh, không ǵ hơn là bép xép về đời sống t́nh dục để hại uy tín của một người đàn bà. Một tay thầy lang bán cho Linh một toa thuốc giết nhu cầu t́nh dục. Linh ngốn đều đều từ nhiều năm rồi. Nó phá tan hoang thận của Linh, nhưng cơ thể để Linh yên thân. Linh đă trở thành một thằng đàn ông 75%. Đúng hơn, một con người bị thiến.
– Linh uống một tách càphê với tôi đi. Lời thề của Linh có giá trị ở Việt Nam. Nhưng chúng ta đang ở Pháp và tôi không phải là một gă công an.
Linh lắc đầu. Và cười.
Ở tù, Linh học được chút từ Pháp trong từ điển. Eva biết nói tiếng Tàu nên đoán được phân nửa ư nghĩa những từ Việt Nam. Mày biết đủ tiếng Anh để đọc sách, không đủ quen để nói chuyện. Một tam giác lạ lùng thần diệu – Việt Nam, Pháp, Anh – tràn ngập tiếng cười ngất.
– Yêu.
– Aimer.
– To love.
– Plutôt loving, comme dans I can’t stop loving you.
– Alors, c’est aimant.
– Yêu c’est yêu, où est le problème ?
– Vấn đề ở chỗ chúng ta, người Việt, không chia th́ động từ. Mọi người đều luôn luôn yêu y hệt mọi lúc.
Và ngôn ngữ sổ lồng loạn, hàng giờ, nhân một câu, một từ. Những kư ức pha trộn rối bời, ngôn từ thấm đậm kỷ niệm đọc sách, khát vọng, những cuộc đời. Việt Nam, Pháp, Mỹ. Chiến tranh, kiếp đọa đày, lang thang. Nỗi khắc khoải già cỗi của tuổi thơ, những lưỡng lự ngờ vực ở tuổi trưởng thành. Và khao khát yêu.
Rất nhanh Linh và Eva không cần tới mày để hiểu nhau. Chỉ nửa lời, họ đă hiểu nhau. Mày phát ghen. Giữa đàn bà có một sự đồng cảm vĩnh viễn loại mày.
Trong t́nh thân sâu kín của ngôn từ, chẳng c̣n ǵ bị cấm đoán, mọi chuyện đều có thể nói với nhau. Yêu và hiểu, giấc mơ của t́nh nhân… Mày không c̣n biết t́nh bạn ngưng ở đâu, t́nh yêu bắt đầu từ chỗ nào. Mỗi khi ánh mắt Linh lạc vào nơi xa vời, mày thèm ôm Linh trong ṿng tay, ve vuốt Linh, kéo Linh trở về mày. Một lần, mày hé tay. Dịu dàng, Linh đẩy mày ra.
Đừng thử. Muộn quá rồi. Cho chúng ta. Bên kia, Linh dựa vào quá khứ để không bị hiện tại này đè bẹp. Ở đây, anh vươn tới tương lai để thoát nó. Đều vô vọng. Chúng ta sẽ không có một hiện tại chung. Với Eva, cũng thế.
Càng ngày mày càng khó che dấu t́nh cảm. Mày linh cảm thảm họa rập ŕnh tới. Mày tự cấm mọi cử chỉ tŕu mến. Mày không c̣n dám lướt mê bộ ngực kiêu kỳ của Linh, vành môi khiêu gợi của Eva.
Sửa bản dịch tiếng Anh, mày coi lại bản tiếng Pháp. Lần lần, mày thất lạc trong đó. Đó là giọng của Linh, của mày hay của Eva ?
– Văn mày quá hồn nhiên, không dịch được.
– Linh viết như mọi người để cho ai cũng đọc được. Đó là vũ khí. Linh dùng nó khi trắng tay.
Eva nh́n mày, vẻ lạ lùng.
– C̣n mày, mày chẳng viết giống ai. Quá rơ ràng và chẳng rơ ràng tí nào. Luôn luôn có điều ǵ sổ thoát, chạy đi.
– Tao suy nghĩ với khái niệm Tàu, cảm xúc với từ ngữ Việt, lư luận như một thằng Tây và phục tùng văn phạm của Viện Hàn Lâm. Làm quái ǵ được với một mớ hẩu lốn như thế ? Chẳng ǵ hết… Văn chương… Văn gừng…
– Một cuộc gặp gỡ, có thể lắm chứ ?
Ngày ngày trôi đi. Chẳng ai ư thức cả. Quyển sách từ từ thành h́nh. Mày nhận thấy ở nó giọng cuồng nhiệt của Linh và giọng, yêu mến, của Eva, giọng của chính mày.
*
Khúc trưa, Florence và François tới nhập bọn. François là họa sĩ. Sợi dây tăm tối nào trói chặt nó với Việt Nam ? Nó mới chỉ độ ba mươi tuổi, chưa từng sống những năm tháng đam mê của thời chiến. Nó hầu như chẳng biết ǵ về nước Việt, lịch sử và văn hoá Việt Nam. Nhưng nó mê ăn chả gị, phở và sử dụng đũa điêu luyện. Nó gặp Florence trong một buổi khai mạc triển lăm tranh. Suốt buổi tối, nó không rời gót Florence. Nó yêu cầu Florence làm người mẫu cho nó. Florence đỏ mặt. Nó năn nỉ, gần như van lơn.
Từ ấy, nó chỉ vẽ Florence thôi, vẽ, rồi bỏ, rồi vẽ lại miên man vô tận chỉ một bức tranh. T́nh yêu của François thôi miên Florence. Florence t́m lại được ở nó quyết tâm dữ tợn của Đức, nỗi đam mê hung dữ của Châu, và một điều ǵ đó mà chỉ có một họa sĩ mới tiết lộ cho Florence được, sự tôn thờ đắm đuối thân thể của Florence. Nhưng François làm Florence kinh hăi. Nó không cho Florence yên thân một phút nào, săn bắt ngày đêm, khắc khoải lo sợ không t́m ra Florence ở đầu bên kia dây điện thoại.
Florence đi với François từ một năm nay. Mày ít khi gặp. Thỉnh thoảng, Florence về nhà, mệt lử, cân năo ră rời, nhưng vẫn hạnh phúc. Florence cuộn ḿnh trong ṿng tay mày, lấy lại sức, và lại ra đi.
*
Đại lộ Saint-Michel, nơi ḥ hẹn rạo rực, nhộn nhịp của t́nh yêu thuở sinh viên. Trước nhà thờ Đức Bà, mày chỉ kư hiệu cây số 0 của nước Pháp cho Linh.
– Tao hẹn tất cả ở đây, đúng ngày tân niên năm 2000, để chôn thế kỷ khốn nạn này. Tao hứa sẽ tặng đứa nào y hẹn một bông hồng đỏ. Trong khi chờ đợi, chúng ta đi nhậu.
– Rất tiếc, Linh và tao đă định đi dạo mua ít giẻ rách. Nếu muốn, chúng ta ăn cơm tối với nhau.
– Ngh́n lần luyến tiếc, rượu Beaujolais Đầu Mùa đă tới ! Florence với tao đă thề cùng đón mừng nó mỗi năm. Rong chơi vui nhe, giẻ rách đẹp nhe, hẹn nhau ngày mai.
– Được, sáng mai tại vườn Luxembourg. Tao có một món quà bất ngờ tặng tụi bay.
Linh chẳng thể mơ t́m được người hướng dẫn hơn Eva. Eva lớn lên ở Paris, biết thành phố như đũng túi của nó, danh lâm thắng cảnh cho du khách, quán rượu nhỏ, khu phố cổ xưa, những khoảnh khắc Paris để lộ cho ai yêu nó một chút ḷng thầm kín âu yếm xa xưa của nó. Mày chẳng biết ǵ về những cuộc rong chơi, tṛ chuyện giữa hai người. Linh không bao giờ đề cập tới. Eva che chở cẩn mật khu vườn bí mật của những mối t́nh bạn gái của ḿnh.
*
Chiều hôm, mày gặp lại Florence ở quán Boul'mich. François có đó, khiến mày ngạc nhiên. Xưa nay, bữa tối uống Beaujolais Nouveau luôn luôn tay đôi. Florence nh́n mày, gương mặt hốc hác, mắt sưng vù. Căng thẳng, đen tối, François bắt tay mày, đứng dậy, bỏ đi, không một lời.
– Chuyện ǵ vậy ?
– Cũng vẫn chuyện ấy.
– Nó điên rồi. Nó ngủ với mày mà nó c̣n xa xỉ ghen tao ! Nó bệnh hoạn rồi, tống nó đi chơi chỗ khác là vừa.
– Tao xin mày, đừng nói bậy, nó yêu tao, nó muốn lấy tao làm vợ.
– C̣n mày ?
– Không. Vừa rời xa nó, tao thấy thiếu nó ngay, nhưng hễ gặp lại nhau là căi lộn. Hai đứa chỉ thực sự hợp nhau khi nó ôm tao làm t́nh. Nó âu yếm quá, kiên nhẫn quá, rộng ḷng quá khi nó làm t́nh với tao. Nhưng khát vọng chiếm hữu của nó khiến tao khựng lại, lửa ghen của nó khiến tao kiệt quệ. Tao không thể sống được nếu thiếu nó, tao không thể sống được với nó. Chỉ với mày, tao mới cảm thấy được là chính ḿnh. Mày yên ả quá, mày mang lại cho tao sự thờ ơ mà nếu không có được, tao sẽ không chịu đựng nổi kiếp sống này.
– Bỏ qua cho tao. Tao biết, mày yêu nó, nó mê mày điên cuồng. Nhưng mày đừng tới quá gần sự im lặng của một thằng đàn ông nhe, đừng bao giờ chịu bị nhốt trong nỗi cô đơn của nó. Nó sẽ huỷ diệt mày đó.
– Tao biết.
Mày ve vuốt tóc Florence. Màu sắc nó luôn luôn khiến mày ngỡ ngàng. Tên Florence gợi ở mày h́nh ảnh một người đàn bà tóc rất vàng, mắt rất xanh. Florence có cặp mặt xanh lơ đậm mănh liệt, nhưng tóc Florence dài, mềm mại, óng ả đen tuyền. Mái tóc đàn bà của xứ sở mày. Những mặt trời thời thơ ấu của mày nhuộm tóc Florence. Florence co ḿnh trên vai mày. Mày cảm thấy thân ḿnh Florence duỗi ra, nhịp thở yên dần. Mày đề nghị hai đứa về nhà.
Trong càphê bên cạnh, từ đáy một bức gương, cặp mắt điên loạn của François đuổi theo mày.
*
Hôm sau, Eva tới vườn Luxembourg cùng với một tay khổng lồ tóc vàng, mắt xanh, râu ria rạng rỡ.
– Giới thiệu các bạn vị hôn phu của tôi.
Linh mỉm cười, sững sờ. Eva chưa từng nói đến người hôn phu này. Mày vờ đùa, che giấu ḷng bối rối.
– Nàng Linh thân mến của tôi, nàng mê đàn ông râu ria, vậy là được toại nguyện nhé, kiếm một bộ râu chinh phục đến thế này chẳng phải chuyện dễ đâu.
Eva kêu hai tách càphê.
Tụi tao quen nhau từ nhỏ. Cha mẹ đôi bên là láng giềng và là bạn. Học chung đại học. Thất lạc nhau khi tao đi Trung Quốc. Mới đây, t́nh cờ gặp lại nhau ở New York, tụi tao khám phá rằng đă luôn luôn t́m nhau. Tao đă đi một ṿng quả đất để chẳng được ǵ. Bây giờ tao rớt trở lại khởi điểm.
Eva cười ngất.
Tao để tụi mày làm việc nhe. Peter nhảy qua Paris để cùng tao chọn áo cưới.
Họ đi. Mày tiếp tục làm việc với Linh. Nhưng sự vắng mặt của Eva để lại một khoảng trống lạ lùng. Tiếng Eva đă phụt tắt. Rốt cùng, Linh cũng chán ngán.
– Thôi, bỏ đấy. Đợi tuần tới làm lại, khi Eva có mặt. Đi dạo thôi.
– Ừ. Ngôn từ chẳng là ǵ cả khi vắng mặt người.
– Khúc t́nh ca giữa mày với Eva chấm dứt ở đây th́ phải.
– Chuyện này phải tới, không lúc này th́ lúc khác. Hai đứa tới từ những chân trời quá xa lạ. Khao khát cùng một thế giới, nhưng lại không có quá khứ chung và chẳng bao giờ được có cùng một tương lai.
– Mày đau ?
– Ừ.
– Đó là điều may, mày biết chứ ?
– Ừ.
– Dù sao cũng cố giữ t́nh bạn.
Đảo Cité. Đêm ngả bóng. Những viên đá già nua óng ánh, lem nhem trắng. Cây lá cứng im. Gió mơn trớn. Vài ánh đèn chao đảo trong ḍng nước im ắng đen. Dưới cầu Tournelle, sông Seine chảy. Lần đầu, Linh nói về ḿnh với mày.
Khi tao quyết định ly dị, cha tao bắt tao quỳ úp mặt vào tường, tự phê, bỏ ư định ly dị làm ô nhục gia đ́nh, tên họ tổ tông. Đến ngày thứ tư, tao tự thấy nhục, tao đứng dậy, nh́n thẳng vào mặt ông và nói : Từ nay con sẽ không bao giờ tự phê nữa. Và tao bỏ nhà ra đi.
Linh ngửng đầu, nh́n chân trời.
Ông ấy yêu tao. Đó là người đàn ông duy nhất mà tao quư trọng. Bây giờ tao hiểu tại sao tao đă chấp nhận chịu đựng bấy nhiêu năm khổ ải. Những ngôn từ cao thượng, những nguyên lư vĩ đại, t́nh yêu, cũng được dùng để trói chúng ta. Người ta trói thú bằng thừng, người ta trói người bằng chữ nghĩa. Tao yêu bố. Tao không hề giết bố, ngay cả một cách tượng trưng. Từ bỏ bố, tao đă giải phóng chính tao khỏi chính ḿnh.
Mày rùng ḿnh. Mày cực ghét tṛ tự phê, thú tội. Vũ điệu lột truồng tâm hồn ấy, mày chỉ chịu đựng được xuyên qua hành động – ca khúc của thể xác, hay văn chương – vũ khúc của ngôn từ.
– Thiên hạ biết đấu tranh của mày chống chiến tranh, độc tài, sự hèn nhát, gian dối. Nhưng hầu như không biết ǵ hết về chính mày. Sao mày không viết chính ḿnh đi ? Những năm tháng kinh hoàng sẽ chẳng là ǵ cả nếu chẳng ai nhớ tới. Viết những ǵ mày đă nghiệm sinh đi.
– Tao không có nhu cầu kể lể đời tao.
– Điều ấy lại quan trọng đối với tao, với người đời.
– Mày sẽ làm ǵ với đống giấy ấy ?
– Tao không biết. Dịch nó, đăng nó như lời nhân chứng về thời đại của chúng ta. Hay biến nó thành tiểu thuyết, một tác phẩm thuần hư cấu. Xét cho cùng, tại sao không ? Chỉ có những ảo tưởng mới sống sót được trong kư ức loài người. Tao thèm viết mày thành tiểu thuyết. Tiểu thuyết chỉ là chuyện hoang đường, nhưng cũng là khao khát hiện thực của con người. Mày là hiện thực mà tao chúc cho tất cả những thằng đàn ông.
– Được, thế cũng là làm bạn.
Đó là một đêm thu ở Paris, trên bến đảo Saint-Louis. Có đá lem nhem trắng, có cây lặng cứng. Sông Seine trôi đi, im ắng, đen ng̣m. Mày lững thững bước về parking ở công trường Maubert. Từ cầu Tournelle, mày nh́n mỏm Đảo Cité. Ở đó, dưới đất, có đài tưởng niệm những người bị đày ải vào ḷ sát sinh thời nhị thế chiến. Mày đă dịch cho Linh nghe một câu thơ của Aragon, một câu văn của Sartre khắc vào tường đá. Lún sâu trong ḷng một cái hang, những vong hồn lấp lánh. Rất lâu, Linh ngắm chúng. Rất lâu, Linh nhớ sổ tay thầm kín của những chàng lính trẻ đang mục nát trong hang đá trên giải Trường Sơn. Mày đă ngắm sông Seine, mày đă thấy bóng người trôi theo ḍng nước.
*
Cùng với Linh và Eva, mày tiếp tục sửa quyển sách. Im lặng ngấm ngầm len vào câu chuyện. Eva ở đâu khác. Càng ngày nó càng bớt nhận ra ngôn từ của mày. Càng ngày mày càng bớt hiểu câu chữ của nó. Mỗi lúc, hiểu nhầm nhau càng nhiều. Giải thích, khôn cùng, vô lối thoát. Tam giác thần tiên biến thành vực thẳm ma quái. Nói chuyện biến thành căi nhau. Linh chấm dứt.
Quyển sách cơ bản đă xong. Ḿnh ngừng ở đây. Eva cần được nghỉ ngơi.
Im lặng ụp xuống, nặng nề, ngột ngạt. Eva trơ trơ nh́n bă càphê.
Tao sợ… Tao ao ước, kêu gọi cuộc hôn nhân này. Xưa nay, tao vẫn muốn xây dựng đời tao với một người đàn ông mạnh, hào hiệp, âu yếm, biết yêu tao và hiểu tao. Lập một gia đ́nh, có con, tạo hạnh phúc. Bây giờ, tao cảm như sắp lao ḿnh vào khoảng trống.
Linh nghiến răng. Mày ngước mắt đi nơi khác. Eva đứng dậy.
Tao về. Tao cần một chút cô đơn.
Mày tiễn Eva. Trên thềm cửa, nó sụm người trong ṿng tay mày.
Đừng bỏ tao.
Một lỗ hổng khoét thủng ngực mày. Mày đă hiểu. Đó là lời từ biệt.
*
Linh nhất định thăm một nghĩa địa của Paris trước khi về. Eva thích rong chơi giữa những nấm mồ. Mày dẫn hai người tới Père Lachaise. Dưới Mur des Fédérés, Linh im lặng ngắm mộ, nhớ những năm chinh chiến của chính ḿnh, nhớ những người bạn đă mất. Trên bia đá trong khu Nghĩa Trang Cổ, vẫn đọc ṃ được những dấu ghi mà thời gian đă gặm ṃn. Nghĩa địa Père Lachaise là nơi đậm t́nh anh em nhất thế gian, một mảnh đất ẩn náu cho người ngụ cư khắp năm châu, ở mọi thời đại… Họ gặp nhau ở đây, loạn xạ, từ người tiếng tăm nhất tới kẻ hèn mọn nhất, với những kiếp vô danh.
Nắng chiều ngả bóng. Mùa thu tàn tạ trên những ṿm cây màu hung trong ánh sáng chao đảo của hoàng hôn. Linh yêu màu sắc mùa thu. Trời lạnh.
Những nấm mồ này có từ thế kỷ 15, có thể c̣n xưa hơn nữa. Chẳng ai chăm sóc, chẳng ai nhận đ̣i, chẳng ai biết ai an nghỉ ở dưới. Nhưng người ta vẫn tôn trọng chúng. Người ta có lư. Người chết đă tạo ra tiếng nói cho phép ta suy nghĩ, cảm nhận. Tinh thần của chúng ta, xét cho cùng, chỉ là một băi tha ma từ mênh mông, nhưng không có băi tha ma ấy th́ chúng ta sẽ sủa như chó. Tao tin cậy văn chương. Nó chẳng là ǵ cả, nhưng chỉ nó mới nói được điều cơ bản nhất của con người ở thời đại chúng ta.
Linh thở dài.
– Bên ḿnh, người ta biến chùa, đ́nh, lăng miếu thành kho, chuồng lợn. Sắp tới, sẽ chẳng c̣n ǵ ngoài cái lăng xấu kinh người.
– Chúng ta được cùng nhau ở đây ngay giữa Paris, là một phép lạ. Hăy cứu nó, mỗi đứa ḿnh viết một quyển sách nhé.
Eva mỉm cười. Linh cười vang.
– Hai người đàn ông yêu một người đàn bà.
– Hai người đàn bà yêu một người đàn ông.
– Một người đàn bà yêu hai người đàn ông.
– Một người đàn ông yêu hai người đàn bà.
– Và cứ thế ! Cuối cùng mọi người sẽ yêu mọi người, chúng ta sẽ xây dựng thiên đường ngay trên quả đất chẳng cần đến một phát súng canông.
– Ngay cả súng đôla.
– Chỉ bằng ngôn từ thôi.
Một niềm vui loé sáng rực hoàng hôn.
Điều này không tới nỗi ngu xuẩn, không có ǵ kháng cự được thời gian hơn là ngôn từ. Chúng ta là những thực thể duy nhất mà thời gian không vĩnh viễn tiêu diệt được. Chúng ta chỉ cần đă từng được yêu, và có người đă nói điều ấy cho người khác. Chỉ ngôn từ mới chống lại được cơi chết.
Eva thở dài.
Chỉ tiếc rằng nó quá thiếu máu thịt.
Một người canh gác hô : Đóng cửa !
Mày không có nhu cầu viết nhưng mày thấy ư đó hấp dẫn. Mày đưa tay về phía Linh.
Tao nhận lời thách thức này.
Linh nắm tay Eva.
Tao cũng vậy.
Eva siết tay mày.
Được, chúng ta làm đi.
Một ngày thu ra đi, lấp lánh ngũ sắc.
– Tao sẽ thử. Tao sẽ viết một quyển sách hạnh phúc mà không ngu xuẩn. Văn chương của chúng ta thống khổ, nhỏ nhen quá. Thế giới này cần hạnh phúc, tương lai.
– Mày mơ rồi đấy. Chính khách của chúng ta đều đă trở thành những con người của quyền lực, những con rối. Họ đă học khom lưng trước sức mạnh, tiền bạc, media. C̣n bọn trí thức…
– Ngay lũ triết gia cũng lỗi thời đối với kiến thức, thời cuộc. Chúng nó thêu dệt, lải nhải suông.
– Chính v́ thế mà ta nên thử hành văn. Chỉ văn chương mới có thể…
– Được bao lâu nữa ?
– Đủ một thời để yêu và một thời để chết. Thế cũng đủ để nhân hoá một cuộc đời.
– Vậy th́ chúng ta thử đi !
*
Ngày Tết xích gần lại. Linh phải ra đi. Là con gái đầu ḷng, Linh muốn về chuẩn bị ngày lễ lớn của gia đ́nh, tôn kính bàn thờ tổ tiên. Eva đă về New York tổ chức đám cưới. Một mảnh đời đang khép lại.
Mày cảm thấy trống rỗng, rối loạn. Một lỗ trống kỳ dị gặm ṃn lồng ngực mày. Có điều ǵ đang ngắc ngoải ở đời cứ đ̣i vượt sống ở mày. Mày cần chút cô đơn, chút lănh đạm. Mày phải đi, phải ra khỏi những cơn lốc của t́nh bạn, t́nh yêu. Quên. Tự quên. T́m lại ḿnh. Nếu c̣n ǵ để t́m lại. Rời Paris, mảnh đất lục giác ngộp thở, những h́nh ảnh, ngôn từ liên tục lải nhải mỗi một điều : chẳng có ǵ. Và ngày ngày đè bẹp con người bằng báo chí, đài phát thanh, TV, một cách hiển nhiên : chẳng thể làm ǵ khác ngoài chấp nhận, chịu đựng, tự thích nghi, khuất phục, an phận. Và tự mua ḿnh bằng chữ nghĩa.
*
Tôi gặp lại Florence co quắp lả người, mặt dúi giữa hai bàn tay. Tôi ôm em. Em oà khóc nức nở. François đă hoàn toàn phát khùng. Như trong tiểu thuyết nhà ga. Nó đă đập nát xưởng vẽ của nó, đập tan những điêu khắc, rạch tả tơi tranh, dọa tự tử. Tôi đặt Florence nằm xuống tràng kỷ. Tôi để em khóc. Tôi chuẩn bị một bồn nước nóng cho em tắm. Tôi bế em vào. Tôi chà lưng em với một chiếc găng bằng cước cứng, xoa nắn mănh liệt vai và gáy em. Tôi cảm thấy gân bắp em giăn dần dưới ngón tay tôi, nhịp thở của em lần lần b́nh yên. Em nhắm mắt, buông ḿnh trong nước và bọt xà pḥng.
*
Florence uống trà xanh với tôi, chậm răi.
– Ḿnh cút khỏi nơi đây vài ngày. Anh ngộp thở. Ḿnh đi nơi nào có mặt trời, nước và gió.
– Nhưng c̣n Linh ?
– Ḿnh sẽ gặp lại trước khi nó về.
– C̣n Eva ?
– Nó chuẩn bị đám cưới của nó ở New York. Nó sẽ trở lại Paris để tiễn Linh đi. Vinh đang hí hửng tổ chức một buổi chiêu đăi. Chúng ta sẽ được hưởng một buổi chia tay nhớ đời.
– Anh đau ?
– Ừ. Cũng như em. Thêm một lư do để yên ả đau nơi khác, trong một cái xó ít ô nhiễm hơn ở đây.
Florence ôm hôn tôi. Tôi đặt em xuống giường. Tôi ngả ḿnh bên em. Bỗng nhiên người em lồng lên, run rẩy, khóc nức nở. Tôi rùng ḿnh.
– Em thù anh, phải không ?
– Phải.
– Nhưng v́ sao ?
– V́ anh yêu em. Em cần anh như khí trời. Xa anh, em ngộp thở.
– Nhưng ở bên anh ?
– Không đủ, không là tất cả.
– Anh không biết yêu cách khác. Chiến tranh sinh ra anh, người ta đă dạy anh trốn chạy, chưa ai dạy anh yêu. Anh cũng thấy đau.
– Tại sao anh không thử ?
– Anh ghê tởm sự giả dối.
– Trời ơi trời ! Tại sao ? Tại sao ?
*
Florence ngủ thiếp. Tôi nghe em thở yên ả, sâu đậm. Tôi luồn ra khỏi giường, đi vào đường phố, vẫy gọi taxi.
Xưởng vẽ của François như vừa bị một cơn băo xoáy tàn phá. Những mẩu thạch cao, thủy tinh, đồ gốm trải đầy mặt đất nhuộm nước sơn, đầy khung tranh găy, tranh vải bị dao rạch, bị dẫm nát. Lưng tựa tường, François nh́n một mảnh vải trắng. Trên ḷ sưởi, vất vưởng một chai whisky. Tôi rót hai ly đầy, đưa cho François một ly. Nó uống ực cạn. Tôi lại rót đầy ly nó. Nó nhấp nháp, lặng thinh.
– Sao mày không để nó yên một lúc ? Nó yêu mày, mày thừa biết thế.
Nó nh́n tôi, căm hận.
– Tại sao nó không muốn tao ?
– Nó đă cho mày tất cả, t́nh yêu, thể xác, thời giờ, mày c̣n muốn ǵ nữa ?
– Chính nó.
– Là cái quái ǵ thế ? Ư thức của nó ? Cái ấy không có thực, không thể chiếm hữu được. Chẳng ai có thể chiếm đoạt hay vứt bỏ nó, chỉ có thể căm thù hay yêu nó và, nếu được, cùng đi với nó. Mày là nghệ sĩ đến mấy cũng vô ích, mày không là Đức Chúa Cha. Không bao giờ từ thạch cao hay khối đá của mày vươn ra được một thân người đích thực. Chẳng bao giờ bút cọ của mày khai sinh ra được một người đàn bà thực thụ. Yêu khó thế sao ? Nó rảnh lúc nào, nó đi t́m mày ngay lúc đó, nó luôn luôn nghĩ tới mày.
– Nhưng nó luôn luôn trở về với mày. Mày cho nó điều ǵ hơn tao ?
– Chẳng ǵ hết. Tao chưa hề cho nó cái ǵ cả. Tao cũng chẳng xin nó điều ǵ. Tao để cho nó yên thân. Nó trở về với tao khi mày làm nó kiệt sức.
– Mày cút đi !
– Tao cũng đang định thế. Ngày mai tao đi đảo Guadeloupe, tao mang nó theo. Nó cần được nghỉ ngơi. Mày đừng mất công điện thoại cho nó. Ở đầu dây sẽ chỉ có một cái máy hồi âm. Nó sẽ kêu mày khi nó trở lại Paris.
– Cút ngay đi !
Tôi cạn ly. Tôi đi ra. Tôi nghe thấy sau lưng chai whisky vỡ toang vào mặt gương gắn trên ḷ sưởi.
*
Trước sân bay, Florence chỉ cho tôi một cái cây.
– Anh thấy không, cây xoài đấy. Ở đây quả xoài không thuôn thuôn như ở nước ḿnh, nó tṛn, màu xanh, cắn vào rất gịn.
Tôi nhận ra cây xoài, lá xoài, nhưng không nhận ra quả xoài. Tôi nhớ độ đặc, hương vị của nó. Cách nói của Florence đập mạnh vào tôi. Em là người Pháp, nhưng hễ nói tới Việt Nam, em cứ nói nước ḿnh. C̣n tôi bây giờ, tôi nói tới nó như tới bất cứ một nước nào. Trong đầu hai đứa, không c̣n có cùng một mảnh đất. Đâu đó, kư ức tôi đă rạn nứt. Nhiều khi tôi tự hỏi, từ bao giờ và qua đâu, nhưng chẳng bao giờ tôi t́m được câu trả lời.
Anse Bertrand. Một vịnh thu nhỏ có núi đá đầy cây nhiệt đới vây quanh. Nhà sàn nho nhỏ nhô cao trên mặt vịnh. Băi cát trắng nhỏ long lanh bên bờ nước xanh lơ. Gió khô thơm ngào ngạt ve vuốt phổi tôi, sưởi ấm má tôi. Từ ban công, tôi ngắm sóng chồm lên, trắng xốp, những đỉnh núi đen chạy thấu chân trời.
Florence tắm ḿnh dưới ṿi hoa sen, mặc áo dài nâu cũ. Em chẳng bao giờ khoả thân đi lại trong nhà. Tôi cởi áo em chầm chậm trong gió mát, tiếng ve sầu rên, dế gáy. Một nghi lễ thiêng liêng. Mỗi khi đậu xuống đâu, hai đứa làm t́nh. Thỉnh thoảng điều ấy khiến tôi nghĩ tới tập quán của thú vật. Có những mănh thú đóng dấu lănh thổ săn của chúng bằng nước đái. Tôi không c̣n một tổ quốc để bảo vệ. Florence là neo của tôi trong thế giới này. Bất kể tôi từ đâu tới, bất kể tôi sẽ đi đâu, ngày nào tôi c̣n cảm thấy em bên tôi, ngày nào tôi c̣n được làm t́nh với em, tôi chưa thất lạc trên quả đất này.
Tôi nghe thấy một con gà gáy, một con chó sủa, một con chó đáp lời. Thỉnh thoảng, một con cóc gào lên. Ve sầu đốt không gian với điệp khúc trước hoàng hôn của chúng, trong thoảng gió nóng phà ra lần cuối trong ngày.
*
Tôi rùng ḿnh. Có ai đang ve vuốt tôi. Tôi mở mắt. Ngồi sắp chân ṿng tṛn trong ánh trăng, một người đàn bà nh́n tôi. Tôi cảm thấy ḿnh trần trụi. Ai thế ? Florence, Linh, Eva ? Hay là người đàn bà vô danh vô diện ám ảnh lời ru tuổi thơ của tôi ? Nàng vươn tay khép mắt tôi. Tia nh́n của nàng thấm vào tôi, rung động trong xác thịt tôi. Da tôi rên rỉ sống lại. Miệng nàng hút tôi, nuốt tôi, chầm chậm, ray rứt, đ̣i hỏi, đam mê. Nhẫn nại, âu yếm, tha thiết vô cùng tận. Tôi mở mắt, ngước đầu lên. Nàng quyết liệt ép tôi xuống giường, khép mí mắt tôi, thủ thỉ : Cho em xin. Tôi buông trôi ḿnh tự giao nộp tự giải phóng tôi hết c̣n ư chí cơ thể h́nh hài tôi không có thực nữa tôi là cơn rùng ḿnh tới lui càng lúc càng mănh liệt càng sâu càng dài tôi là nỗi chờ đợi trống vắng khát khao vô tận tôi là sự ve vuốt ám ảnh của một người đàn bà xa lạ. Nàng là cơi im lặng run rẩy của tôi. Tôi là nàng.
*
Em đứng một lúc lâu trên ban công ngắm biển, ngắm đêm. Rồi em đi vào ngủ. Tôi châm tẩu thuốc. Một ḿnh. Tôi đưa mắt t́m cḥm sao Đại Hùng, Tiểu Hùng, sao Vệ Nữ. Từ khi rời nước ra đi, tôi hết nh́n trời, tôi chưa hề thấy nhiều sao đến thế trên đầu tôi. Một ngôi sao chổi băng qua, rơi xuống, biến mất trong đại dương. Tôi yêu tia sáng sao băng. Tia sáng đầu tiên. Từ lâu lắm rồi.
Tôi ngắm trời, đất, nước. Rất lâu, tôi thấy những đường ranh. Ở đây, hết c̣n là đất. Ở đây, bắt đầu là biển. Ở đây, vùng trời vụt đứng. Tôi nghe thấy tim tôi đập nhịp thời gian, sự im lặng phập phồng. Tôi hết biết đất bắt đầu từ đâu, trời chấm dứt nơi nao, ở đâu biển hết rên rỉ và tôi đang ở đâu.
Cơi im lặng thấm thân xác lan trí năo nhuộm cả màn đêm gầm trên băi biển đen ng̣m màu trời màu nước trắng xoá bọt biển long lanh ánh sao mênh mông, không sờ được, hoà tan tất cả. Tôi kiếm một từ để nêu danh nó. Tôi nhớ tiểu thuyết của Bảo Ninh, Nỗi buồn chiến tranh. Tôi th́ thầm, nỗi buồn v́ yêu. Một sự im lặng độc nhất, khoanh lại, khép kín, toán học, bao phủ cả vũ trụ. Sự im lặng của một thằng đàn ông. Chính tôi. Có thể nó như ánh sáng, làn sóng vô sắc, không mùi, vô vị, vô nhiệt, vô thanh. Nó toả ra xuyên suốt không gian, coi thường khoảng cách, chướng ngại vật, thời gian. Nó hoà trộn với làn sóng khác, tan loăng, đổi độ dài, h́nh thù, bất diệt, trường tồn. Như nỗi buồn v́ yêu trong thời đại cách mạng không thể làm được. Thời đại của tôi, thời gian của tôi. Tôi chẳng thể có thời nào khác. Tôi phải sống nó và, dù sao, vẫn yêu, vượt những chuẩn mực một tí xíu, ở ŕa những ư chung. Một bước bé tí vượt qua quy ước của loài người. Một động từ nho nhỏ thay v́ một danh từ vĩ đại. Yêu. Thoạt tiên có Lời, sự gian trá tồi tệ nhất. Người ta đă thay yêu bằng một cái ǵ ấy. Người ta đă nhốt cuộc sống và nghệ thuật vào một chất thể lai căng, T́nh Yêu. Lời là T́nh Yêu. Từ ấy người ta có thể ra đi mà không chết trong ḷng một tí. Tôi bỗng hiểu v́ sao tôi thích gặp người đời ở thuở hoang mang. Trong thế giới ấy, có thể có một chỗ cho tôi. Tôi yêu những khoảnh khắc lang thang khi tiếng nói cá nhân vút lên từ sự im lặng. Sau đó, trong tiếng ồn ào nhốn nháo dai dẳng của cuộc tồn sinh, chỉ c̣n lại con đường chung của nhân loại, tiếng nói của những xác ướp.
Tôi nhớ sự gần gũi lạ lùng gắn bó Linh, Eva và tôi, chung quanh một hư cấu bằng ba thứ tiếng, ba giọng người. Tôi t́m một từ để nêu danh nó. Tôi chẳng kiếm được từ nào. Lần đầu tiên, tôi cảm thấy sự vắng mặt của hai người. Một lỗ hổng há miệng gặm ṃn lồng ngực tôi. Thế là hết. T́nh bạn âu yếm giữa chúng ta đang hấp hối. Chắc chắn, cuộc sống sẽ lơ đễnh giết nó mỗi ngày một tí. Rồi sẽ có ngày, không biết v́ sao và như thế nào, sẽ chẳng c̣n ǵ giữa chúng ta, chỉ c̣n lại những ngôn từ thường ngày, nỗi đau của mọi người. Ngôn từ, rặt là ngôn từ. Để trao đổi thông tin, áp đặt ư chí, ra lệnh, dọa nạt, quyến rũ, van xin, thương lượng, gian dối, thoả hiệp, sống hoà đồng với xă hội. Giọng nói của ta sẽ chụm lại, tan ră trong đầm lầy của mọi ư thức, nơi ḥ hẹn say sưa của mọi sự gặp gỡ, mọi điều gian dối, ư chung của người đời. Sẽ chẳng bao giờ ta lại vươn nắm tay nhau bên trên hàng rào di động, không nắm bắt được, không vượt qua được ấy. Sẽ chẳng bao giờ ta gặp lại nhau phía bên kia thế giới ngôn ngữ, nơi vút lên những tiếng cười, những ngôn từ, những th́ thầm mà ta có thể khẳng định : là tôi, là chúng ta.
Tôi nhớ cuộc thách đố giữa ba người. Mỗi chúng ta sẽ viết một quyển sách. Tôi sẽ trở về đây viết nó, giữa Thái B́nh Dương, trên ḥn sỏi xanh lam trôi giạt giữa màu xanh của trời và màu xanh của nước. Ở đây, mọi sự đều thanh tao tuyệt diệu. Màn trời, ngọn gió, lá cây, bông hoa, người đời. Và thèm khát hành văn đă t́m lại được. Nó không c̣n như xưa, đau đớn ám ảnh. Nó đậm đà sâu sắc. Nỗi khát khao dài bắt nguồn từ những khắc khoải tăm tối của thời thơ ấu. Tôi sẽ viết một quyển sách hạnh phúc. Tôi sẽ từ bỏ ngôn ngữ xiních của Sự Thật. Một nhân ngôn khác có lẽ khả thi. Tôi sẽ thử tạo nhân ngôn của tôi.
Một con gà cất tiếng gáy. Ban mai đang tới. Phía núi, một khối đen lộ nét. Thế giới đang thành h́nh. Bầu trời tách rời mặt biển, núi non chia ĺa mặt nước. Tiếng biển gầm dựng ḿnh thành sóng vỡ tan tành bọt. Lưng trời sáng dần màu xám, màu xanh, màu hồng. Từ sau dăy núi, một chùm tia sáng ngũ sắc vút ra đốt rực bờ quằn quại của một áng mây to. Áng mây trôi giạt ra đại dương, tan ră. Băng lưng trời, h́nh bóng con người con vật h́nh thành siêu vẹo biến dạng lẫn lộn với nhau. Măi cuối cùng, một áng mây trắng. Ban ngày đă tới. Ba con dê con ôn tồn gặm cỏ trên một mỏm đá. Chúng ngước đầu vểnh tai nh́n tôi. Tôi hồi tỉnh. Đúng, không gian có ba chiều. Mặt trời nhô lên, chói loà. Lát nữa ve sầu sẽ làm rung động không gian. Florence nhúc nhích trong giường. Tôi mong muốn em ngủ thêm một chút. Nhưng Florence thức dậy rất sớm. Em ra ban công.
– Anh không ngủ hả ?
– Không. Anh không buồn ngủ.
– Anh đă ở đây suốt đêm ?
– Ừ, đẹp tuyệt vời, và đỡ mệt lắm.
Florence thả ḿnh bên tôi. Tôi mở cánh tay. Em ngả đầu trên vai tôi, nắm tay tôi. Rất lâu, hai đứa im lặng thụ hưởng sắc đẹp của ban mai.
*
Ở quán ăn, bà Ardente thông báo có điện tín. Tôi rùng ḿnh. Chỉ có thể là Linh.
Linh phải về Việt Nam gấp. Chẳng có ǵ nghiêm trọng cả. Vẫn tuồng xiếc cũ. Hăy chăm lo sức khỏe. Đừng quên cô em nhỏ Eva của Linh. Tuy nó hay quạu, nó rất tŕu mến, mảnh dẻ. Và nó thương mày.
Tôi điện thoại cho Linh. Chẳng ai trả lời. Tôi gọi Vinh. Chính quyền dọa đày ải Linh ra nước ngoài v́ những tuyên bố của Linh với báo chí. Linh đă quyết định giải quyết tức khắc tận gốc, lấy chuyến máy bay đầu tiên trở về Việt Nam.
Florence ve vuốt vai tôi.
– Ngày mai có một chuyến bay về Paris. Nếu may, anh c̣n một dịp gặp lại Linh trước khi Linh đi.
– Khả năng ít lắm, Linh quyết đoán nhanh và hành động cũng như vậy. Anh về tới nơi th́ Linh đă đi mất rồi.
– Nếu họ lại bắt giam Linh th́ sao ?
– Vinh và các bạn sẽ làm tất cả những ǵ làm được. Họ sẽ kêu chúng ta nếu cần.
– Có thể hai người sẽ chằng bao giờ gặp lại nhau nữa.
– Ai biết được ? Xét cho cùng, như thế là tốt nhất. Anh không thích những cuộc chia tay. Cứ như vậy, hai người chưa hề chia tay nhau. Ḿnh cứ làm như ḿnh đă định, quên cái thế giới điên khùng này đi, ḿnh sẽ gặp lại nó sớm thôi, ḿnh đi thăm ḥn đảo này đi.
Sáng hôm sau, Vinh kêu lại.
Nó đă mời François dự buổi họp tại quán rượu Rhumerie để bàn về hành động phải tiến hành nếu Linh lại bị bắt. François nghe, tích cực tham gia thảo luận. Đột nhiên nó gục xuống bàn, chết say. Vinh lau mặt nó, định đưa nó về nhà. Nhưng François giăy giụa, gào thét những lời điên loạn. Người hầu bàn kêu cảnh sát tới. François chửi bới cảnh sát. Họ bẻ tay François quặt sau lưng, xích lại, lôi lên xe giam, nhốt nó trong một căn tù biệt lập sơn vàng sơn xanh. Sáng hôm sau, thấy nó nhớn nhác, người gục lả trên bệ bê tông, họ đưa nó đi nhà thương.
Florence ứa nước mắt kể lại sự việc. Em bắt đầu lắp bắp. Tôi nắm tay em.
– Kệ nó. Nếu nó muốn tự tử, chẳng ai cản nó được, nhất là em, em là người đau khổ nhất nếu nó chết.
– Không thể được. Em phải về Paris. Nếu nó mệnh hệ ǵ, em sẽ không bao giờ tha thứ ḿnh được. Nó yêu em. Ngày nào nó chưa bỏ em, em sẽ không bỏ nó.
Tôi đă tiễn Florence ra sân bay. Tôi đă thấy em vững bước vào khu lên tàu bay. Trước khi biến mất, em đă quay lại, mỉm cười, kín đáo vẫy tay từ biệt.
Tôi hồi tưởng nỗi sợ hăi bị bỏ rơi xa xưa của tôi, sợ đột nhiên trơ trọi, nghẹn ngào giữa những đống điêu tàn cháy trụi bên lề đường tan nát trước những xe đầy thây người da bọc xương do những con ḅ xác xơ kéo đi. Đó là tuổi thơ của tôi, là thời đói kém, chinh chiến, cách mạng. Thời của Hy Vọng, sự phủ định chất người. Đó là thế kỷ 20, ít nhất là theo Chúa Jésus. Tôi bỗng hiểu v́ sao ai ai cũng trách tôi lănh đạm, chẳng quan tâm tí nào tới mọi sự, người đời, nhu cầu được khâm phục, được yêu của họ. Tôi không biết tôi đă đánh mất khả năng gắn bó ở đâu và từ bao giờ. Có thể phẩm chất quái dị ấy đă giúp tôi sống c̣n.
*
Tôi lại thức trên ban công. Tôi ngắm tia sáng cuối cùng của ban ngày biến đi, màn đêm hoà tan mặt đất, xoá sạch h́nh núi, nuốt chửng đại dương. Tôi thiếu Florence, tôi thiếu Eva, tôi thiếu Linh. Tôi thiếu em. Chưa bao giờ tôi cảm thấy tôi bị cắt xẻo, cụt cằn đến thế này. Tôi thèm được ôm em trong ṿng tay tôi, thèm cảm thấy sự hiện diện âu yếm của em ở tôi. Tất cả đă bỏ đi. Mỗi người theo mối t́nh của ḿnh. Một người đàn ông. Một gia đ́nh. Một xứ sở. Tôi tự cảm thấy bị loại trừ ra khỏi mọi t́nh người, mờ ảo, mơ hồ. Có thực là tôi đă thực sự yêu không ? Trong tất cả những ngờ vực, đă ngờ vực t́nh yêu, chẳng thể nào trở lại cơi người được.
Tôi nh́n lại đời ḿnh qua những biến động co giật của thế kỷ của tôi. Sẽ c̣n lại ǵ ? Một sắc thái của một ngôn từ thôi, có lẽ. Yêu. Tôi cảm thấy hàng ngh́n nhân vật lột xác ở tôi. Mặt nạ đàn ông, đàn bà, người già, trẻ con, người sống, người chết. Những tôi khác nhau của tôi. Dường như họ đă có từ muôn thuở. Tôi đập tan mảnh sáp khắc ghi những bộ mặt của tôi. Đằng sau, chẳng bao giờ có ǵ cả. Tôi rùng ḿnh, nhẹ nhơm. Nhưng sáp vụn cứ tụ lại, kết keo, phủ đầu tôi với một mặt nạ mới, luôn luôn khác, nhưng rất đỗi thân thuộc với bạn bè, kẻ thù và chính tôi. Mặt nạ nói, người ta nghe nó, trả lời nó. Nó có vẻ thật đến mức tôi giật ḿnh phát hiện rằng tôi tin nó là tôi. Thỉnh thoảng vài ngôn từ, vài câu chữ len lỏi vào trong sáp, trượt xuống đáy quên lăng. Rồi có lúc chúng kết tinh, tua tủa mũi nhọn sắc, khoét mặt tôi, những hố đen không đáy. Những từ rỗng tuếch, háu ăn, khát máu thịt, khẩn thiết, cuồng loạn, day dứt, không hiểu được, nhẫn tâm. Có chiến tranh, tiếng kêu đầu nguồn thời thơ ấu, sự im lặng khắc khoải trốn chạy ban đêm dưới ánh lửa napalm trong tiếng máy bay rú tiếng đạn rít. Có một mẹ già ru xác chết bằng lời cầu nguyện. Có hàng triệu miệng người đ̣i chút hơi thở chút gạo ăn chút tương lai. Có những niềm tin chết người của thời đại, tiếng cười ngạo nghễ bi thảm hèn hạ của khoảnh khắc, lời ba hoa cam phận của bọn tri thức, quyền lực, sở hữu… Và sự im lặng của một người đàn bà, lời bập bẹ mê sảng yêu lúc da thịt tái sinh. Và có… những giới hạn… măi măi… yêu cầu hiểu… vô tận… Nhưng hiểu giới hạn của một thời đại không giảm được nỗi đau phải sống nó và tự do nói của tri thức, tự do làm nhờ hiểu biết sự vật không mang lại tự do yêu cho con người. Tôi chưa hề có thực. Tôi không có thực. Đó là một huyền thoại. Nhưng nó đáng thành danh, nỗi khắc khoải xa xưa của màn đêm vẫn thầm lặng ŕnh rập. Biết đâu, sẽ có một ngày, một người đàn bà sẽ tới cây số 0 của tất cả các nền văn minh, đ̣i đoá hoa hồng đỏ mà tôi đă hứa cho nàng.
Hỡi anh em, những con người sẽ sống sau chúng tôi,[3] xin tha thứ cho chúng tôi tội thất bại. Chúng tôi đă đấu tranh, chúng tôi đă cố yêu. Cũng như anh em, chúng tôi sẽ chết. Cũng như anh em, chúng tôi đă từ chối chết luôn. Và chúng tôi đă dám yêu. Bất kể tương lai sẽ thế nào, chúng tôi đă thành tâm sống, và chúng tôi đă từng hạnh phúc. Mỗi người chúng tôi sẽ viết một quyển sách, trong một ngôn ngữ không cần phải dịch. Sẽ có một ngày, ở đâu đó, có người mở ra đọc, và khao khát yêu, tranh đấu, hành văn. Lúc đó, chúng tôi đă không sống thừa. Từ những chân trời xa xăm đă khai sinh ra chúng tôi, từ t́nh bạn, t́nh yêu của chúng tôi, sẽ c̣n lại một điều ǵ đó ngay trong trái tim trâng tráo, nặng nề, buồn tẻ, ngộp thở, nặng trĩu của thế giới này. Bên kia sự im lặng.
Nguyên tác : Aimer, 2002
Tác giả tự dịch, 12-2006
Frères humains, qui après nous vivez,
N'ayez les coeurs contre nous endurcis,
Car, si pitié de nous pauvres avez,
Dieu en aura plus tôt de vous mercis.
Vous nous voyez ci attachés, cinq, six :
Quant à la chair, que trop avons nourrie,
Elle est piéça dévorée et pourrie,
Et nous, les os, devenons cendre et poudre.
De notre mal personne ne s'en rie ;
Mais priez Dieu que tous nous veuille absoudre !
Se frères vous clamons, pas n'en devez
Avoir dédain, quoique fûmes occis
Par justice. Toutefois, vous savez
Que tous hommes n'ont pas bon sens rassis.
Excusez-nous, puisque sommes transis,
Envers le fils de la Vierge Marie,
Que sa grâce ne soit pour nous tarie,
Nous préservant de l'infernale foudre.
Nous sommes morts, âme ne nous harie,
Mais priez Dieu que tous nous veuille absoudre !
La pluie nous a débués et lavés,
Et le soleil desséchés et noircis.
Pies, corbeaux nous ont les yeux cavés,
Et arraché la barbe et les sourcils.
Jamais nul temps nous ne sommes assis
Puis çà, puis là, comme le vent varie,
A son plaisir sans cesser nous charrie,
Plus becquetés d'oiseaux que dés à coudre.
Ne soyez donc de notre confrérie ;
Mais priez Dieu que tous nous veuille absoudre !
Prince Jésus, qui sur tous a maistrie,
Garde qu'Enfer n'ait de nous seigneurie :
A lui n'ayons que faire ne que soudre.
Hommes, ici n'a point de moquerie ;
Mais priez Dieu que tous nous veuille absoudre !
(1431-?)
Tạm dịch nghĩa, Chân Phương đă giúp sửa mấy câu văn vụng :
BÀI CA CỦA NHỮNG KẺ BỊ TREO CỔ
Hỡi anh em, những con người sẽ sống sau chúng tôi,
Xin chớ khe khắt tấm ḷng với chúng tôi,
V́ nếu anh em thương hại chúng tôi, những con người tội nghiệp
Thượng Đế sẽ sớm khoan dung đối với anh em.
Anh em thấy đấy, chúng tôi, năm sáu người bị trói nơi đây :
C̣n xác thịt mà chúng tôi đă quá nuôi nấng,
Từ quá lâu rồi, nó đă bị ngấu nghiến thối rữa,
Và chúng tôi, mớ xương, đang thành tro bụi.
Xin đừng ai cười nỗi khốn khổ của chúng tôi,
Mà hăy lạy Chúa xin mọi người tha thứ chúng tôi !
Nếu chúng tôi gọi các bạn bằng anh em, xin đừng
Khinh miệt chúng tôi, dù chúng tôi đă bị công lư
Giết. Dù sao anh em cũng biết
Đâu phải mọi người ai cũng đầu óc điềm tĩnh như ai.
Hăy thay mặt chúng tôi, v́ chúng tôi đă chết,
Để xin lỗi con của Đức Mẹ Marie,
Sao cho ḷng ân xá của ngài không cạn đối với chúng tôi,
Sao cho ngài che chở chúng tôi khỏi bị sét địa ngục đánh.
Chúng tôi chết rồi, xin đừng ai hành hạ nữa,
Mà hăy lạy Chúa xin mọi người tha thứ chúng tôi !
Mưa đă tẩy rửa chúng tôi
Và nắng đă nung chúng tôi khô cháy ;
Chim ác là và quạ đă khoét mắt
Nhổ râu bứt lông mày chúng tôi.
Chưa bao giờ chúng tôi được ngồi yên một khắc,
Đây đó, phó mặc theo chiều gió,
Gió không ngừng tuỳ hứng xô đẩy chúng tôi,
Chúng tôi bị chim mổ thủng chi chít hơn các lỗ đê khâu
Vậy hăy đừng bao giờ nhập phường chúng tôi,
Mà hăy lạy Chúa xin mọi người tha thứ chúng tôi !
Hỡi Đức Hoàng Jésus, hỡi Đấng toàn năng,
Hăy khiến chúng tôi thoát quyền uy địa ngục :
Chúng tôi không có nợ nần ǵ với nó.
Hỡi người ơi, đây không phải chuyện đùa,
Mà hăy lạy Chúa xin mọi người tha thứ chúng tôi.